Er zijn twee soorten niet-stemmer. Enerzijds de traditionele nihilist- en anarchist-achtigen en anderzijds de moderne tijdelijke afhakers.

Mensen veranderen vooral van politieke mening omdat wijsheid met de jaren komt en omdat politieke partijen hun aanvankelijke ideologie hebben verloochend. Maar dat betekent niet dat die kiezers dan meteen op een andere partij gaan stemmen; nee, ze slaan een verkiezing over en parkeren zichzelf tijdelijk bij de niet-stemmers.

Een goed voorbeeld is de Eurobarometer, die onder andere peilt in hoeverre men voor of tegen de EU is. Was de meerderheid van de inwoners van een land aanvankelijk pro, in de loop der jaren ziet men steeds meer “weet niet” en met vertraging van een aantal jaren wordt vervolgens het cohort anti’s steeds groter. Dit wordt verklaard door de loyaliteit die wij mensen plegen te hebben jegens onze ouders, eventuele overige familie en jegens onszelf. Het is nogal wat om ineens precies het omgekeerde te willen van wat men vroeger wenste.

In de nationale politiek speelt dat nog veel sterker: wie zelf, net als ouders, familie en vrienden actief was in PvdA en vakbond, voelt zich toch een beetje een verrader als hij het rode nest wil verlaten, en maakt niet meteen ook nog een draai van 180° om bijvoorbeeld. ineens liberaal te gaan stemmen. Eerst is er een stem-pauze.

Die stem-pauze was daarom uiteraard voor veel PvdA’ers niet nodig toen DS70 aan het firmament verscheen onder leiding van Drees jr. en met steun van sr.

D66 was vanaf de start vooral succesvol omdat toen de geboortegolf tot het electoraat toetrad; dat had Van Mierlo goed gezien. En 50+ is eigenlijk niet anders.

Nieuwe politieke partijen geven dus soms minder een loyaliteitsprobleem en trekken bovendien relatief veel ex-tijdelijke niet-stemmers. En dus verliest zo’n nieuwe partij na een tijdje vaak weer een deel van zijn aanvankelijke aanhang, omdat ze eigenlijk zijn gebruikt als tussenstap.

Daarom is het buitengewoon vals en/of dom om kiezers op een nieuwe politieke partij die volgens opiniepolls de vorige verkiezingen niet gingen stemmen af te schilderen als een stelletje onbeduidend trash, en die nieuwe partij als een zetelkaper, zoals bijvoorbeeld indertijd gebeurde met de LPF.

In tegendeel: juist de eeuwige partijhopper dient gewantrouwd te worden: hij meent dat de politiek een soort supermarkt is waar je iedere paar jaar voor weer andere materiële voordeeltjes kunt kiezen zonder zich te bekommeren over ideologie en de repercussies voor anderen, zoals de huidige energietransitionisten die niet geïnteresseerd lijken in de repercussies qua arbeidsomstandigheden in mijnen, fabrieken en recyclewerkplaatsen elders in de wereld noch in de negatieve financiële consequenties voor onze eigen landgenoten.

Wie niet gaat stemmen, of blanco stemt, heeft in Nederland door de combi van evenredige vertegenwoordiging en de keuze uit een (paar) dozijn partijen geen wezenlijke invloed op de verkiezingsuitslag.

Dat is anders in landen met een districtenstelsel, zoals Engeland, waar de politicus met de meeste stemmen een zetel krijgt en de kiezers op de rest achter het net vissen ook al scheelt het slechts één stem.

In Frankrijk krijgt de winnende partij er vaak nog ‘gratis’ zetels bij, zodat ze verzekerd zijn van een meerderheid. Dat systeem is bedoeld om LePen-achtigen buiten de deur te houden, maar thans lijkt het spreekwoord ‘wie een kuil graaft voor een ander, valt er zelf in’ voor Macron en de zijnen realiteit te worden. Thuisblijvers kunnen daar dus een relatief grote invloed hebben.

In België dient de kieslijst 50-50 evenredig uit mannen en vrouwen te bestaan. Mede daarom ontstaan er geen nieuwe salafistisch-achtige politieke partijen, en gaan hun geestverwanten ondanks de opkomstplicht niet stemmen, want ze willen niet mee doen met feministische malligheid.

---

Dit artikel verscheen eerder op Polderland