U weet wat een aflaat is? Oorspronkelijk, zo leerde men ons bij geschiedenislessen, was dat een schriftelijke verklaring (op dik perkament) van een religieuze hotemetoot die tegen betaling van een ruim bedrag verklaarde dat de donor door zijn bijdrage van alle zonden was ontdaan, en de hemel zeker bekomen zou.

Naar men zegt was het ook een belangrijke reden om de Reformatie van start te laten gaan, want dat het hier een vorm van religieuze corruptie betrof had men ook in de 15e en 16e eeuw al wel door. Daar wilden de gelovigen hun laatste centjes niet langer aan uitgeven, zeker niet toen bleek dat de verkopers van aflaten er goed van leefden.

Waarom trappen mensen hier in? Eerst moet eigenlijk de vraag beantwoordt worden hoe zinvol dat mensen deken dat het is. Het zal u verbazen hoe weinig mensen er werkelijk in geloofden. Maar, baat het niet dan schaadt het niet is niet voor niets een klassiek Nederland spreekwoord. En dat brengt ons op het volgende punt: zonder voldoende welvaart zou het niet werken. Het is een klein gokje met een kans op een grote beloning, maar als je iedere cent nodig hebt om in je levensonderhoud te voorzien dan zul je je er niet snel toe laten verleiden.

In die zin is een loterij dan ook het omgekeerde van een verzekering. Want waar je aan een verzekering een relatief klein bedrag uitgeeft tegen plotseling optredende malheur, kun je voor een naar verhouding nog veel kleiner bedrag een kans nemen op een beter leven. Zo werkt deelnemen aan de wekelijkse euroloterij, de lotto, de toto en de Staatsloterij dus. Wie er echt geen geld voor heeft is een idioot als hij of zij er aan deelneemt (het nemen van een verzekering als je geen geld hebt is al even zinloos).

Dat dergelijke idioten bestaan is iets van alle tijden, dus geen reden loterijen af te willen schaffen. En Wie weet? is een krachtige gedachte. Al moet gezegd worden dat de marketingdeskundigen van de diverse loterijen steeds adepter blijken meer geld te kloppen uit de zakken van mensen die zich dat niet kunnen veroorloven. Maar wie zich beperkt tot een lootje per keer (en dan niet voor àlle loterijen), en zich verlaat op Gods hand (!), die zal er geen kwaad van lijden.

En er staat nòg iets tegenover. In donkere tijden is het prettig te weten dat er een kans bestaat dat je ontsnappen kunt. En met geld, veel geld, zul je altijd kunnen ontsnappen naar betere oorden. Het is verbazingwekkend hoeveel mensen tevreden en geduldig kunnen wachten tot het moment komt dat zij aan de beurt zijn. Ook al zegt de statistiek dat dat moment gemiddeld gesproken niet voor het jaar 4639577 (mogelijk zelfs later) zal optreden. Een kans is een kans, en dat is precies hoe een aflaat wekt.

Ik wens u alvast een goed uiteinde, een gelukkig Nieuwjaar en geluk bij de trekking op 31 december.