De criminaliteit onder de jeugd neemt iets af, meldt de staatsomroep op gezag van het CBS. Laten we dat eens vertalen.

Ten eerste: wat schrijft de staatsomroep precies? Daar wordt je al heel wat minder blij van:

De criminaliteit onder minderjarigen en jongvolwassenen is de afgelopen zes jaar afgenomen, in vergelijking met de vijftien jaar daarvoor. Dat meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), dat wel een kanttekening plaatst bij die cijfers. In de laatste jaren neemt de ernstige jeugdcriminaliteit weer iets toe.

Dat de ernstige jeugdcriminaliteit weer iets toeneemt is slecht nieuws, aangezien het vrijwel onmogelijk is voor minder ernstige jeugdcriminaliteit de politie in de pen te jagen teneinde aangiftes dienaangaande op te nemen. Hieruit kun je derhalve hoogstens concluderen dat de oude cijfers voor als minder ernstig ervaren criminaliteit langzaam worden uitgefaseerd uit de officiële statistieken. Zou het daarom minder zijn geworden? Dat klinkt meer als wensdenken dan als een betrouwbare mededeling.

Dienaangaande citeer ik altijd graag het onvolprezen Transgalactisch Liftershandboek, dat (geparafraseerd) stelt, dat iets dat zo dom is, dat het als jij het niet ziet, denkt dat het ook jou niet ziet.

Slachtoffers van ‘minder ernstige jeugdcriminaliteit’ schijnen hier heel anders over te denken, al moet ik erkennen dat de aangiftebereidheid sterk afgenomen is. Dat dit niet verdisconteerd is in dit verhaal van de NOS zegt eigenlijk meer dan voldoende.

Deze laatste twee zinnen geven al de richting aan waar het probleem werkelijk zit: criminaliteit waar allochtone bevolkingsgroepen bij betrokken zijn, wordt regelmatig gebagatelliseerd en verschijnt derhalve in de statistieken als ‘minder ernstig’. Een verpletterend voorbeeld werd vorige week nog aangedragen door Percolator, van wie we een deel van een twitterdraadje publiceerden met berichten over jeugdige ontsporingen die in de media werden gebagatelliseerd – onmiskenbaar op basis van door de politie aangeleverde gegevens. Hoe dit alles in de statistieken van het CBS werd verwerkt laat zich raden.

Volgens het CBS nam in de periode 2015 tot 2020 onder de meeste bevolkingsgroepen, in de meeste buurten en voor de meeste typen delicten de jeugdcriminaliteit af, vergeleken met de jaren voor 2015. Verder daalde het aantal veroordeelde minderjarigen van 2015 tot 2019 met een derde.

Ernstige delicten stijgen wèl:

De daling van de jeugdcriminaliteit zet de laatste jaren niet op alle vlakken door. Dan gaat het met name om ernstige delicten. Zo steeg het aantal door justitie veroordeelde minderjarige daders van doodslag sinds 2016 met meer dan de helft naar 45 in 2019. In dezelfde periode nam ook het aantal veroordeelde minderjarige daders van vermogensdelicten, zoals diefstal of oplichting met geweld, met 13 procent toe.
Verder bleef het aantal jonge plegers van zware mishandeling de laatste jaren gelijk en waren er vorig jaar meer jonge verdachten van wapenincidenten, vergeleken met 2019.
(..)
Dat het nu vaker lijkt te escaleren met wapengebruik, komt volgens de jeugdofficier doordat jongeren makkelijker wapens bij zich dragen. “Ze zeggen dat ze het doen uit zelfverdediging of omdat ze het stoer vinden.”

Maar waar die daling in minder ernstige criminaliteit vandaan komt? Want deels worden ernstiger zaken tegenwoordig al direct gerangschikt onder kattenkwaad, zoals ik eerder deze week nog mocht constateren. Hetgeen suggereert dat het niet opnemen van inderdaad minder ernstige criminaliteit heeft geleid tot nieuwe definities van wat als minder ernstig wordt beschouwd, en dat daar de aanvulling zit van het grote gat dat door ontbrekende aangiftes moet zijn ontstaan.

Dit verheldert ook de door de staatsomroep gebruikte formulering van wat als ernstiger wordt beschouwd. Iets dat zo werd op gevoerd:

“We hebben het over ernstige geweldsdelicten, zoals gewapende overvallen, waarbij soms jongens van 13 tot 15 jaar in aanraking komen met machetes en vuurwapens”, zegt landelijk jeugdofficier van justitie Rianne de Back in het NOS Radio 1 Journaal. “Het gaat dan om berovingen op straat of in een tunneltje, waarbij iPhones of merkkleding worden gestolen.”

Ernstige geweldsdelicten zijn derhalve zaken waarbij mensen er fysiek mee in aanraking komen, waardoor zaken waarbij dat slechts in aanleg dreigde te gebeuren als minder ernstig kunnen worden weggezet. Pas als je je verweert tegen beroving – en niet direct respectvol je kostbaarheden overhandigt aan je berovers – bestaat een grote kans dat iets tot ernstige criminaliteit uitgroeit? Dat wordt dan tevens weer geweten aan eventuele sociale omstandigheden:

De toename van het aantal ernstige delicten was volgens De Back zowel in 2019 en in 2020 te zien: onduidelijk is dus of de coronacrisis dit versterkt heeft.
“Wat we zien is dat een deel van de jongeren – en het lijkt uit het niets – opeens in beeld komt via een heftige gewapende overval of steekincident”, legt De Back uit. Vaak blijkt achteraf dat er al veel signalen waren dat het niet goed ging, bijvoorbeeld thuisproblematiek en schoolverzuim.

En wie dan ineens uit het niets in beeld verschijnen? Dat wordt hier niet genoemd, maar bedacht dient te worden dat jeugdcriminaliteit het voorgeborchte is van het grote werk, en iedere eerste keer kan worden beschouwd als een ‘verschijning ‘uit het niets’ – wat de facto een juiste constatering is. Maar de doorgroei naar het grotere werk lijkt desondanks ongestoord plaats te vinden, zo zagen we al in het overzicht van Percolator. Daar is overigens meer casuïstiek van beschikbaar, maar zolang de overheid dat niet weten wil en er structureel onderzoek naar gaat doen, en zich er met een pakketje nieuwe definities van afmaakt, zal het met de statistieken wel goed komen.

Hoe het verder moet met de maatschappij blijft in verhalen als dit immer weer buiten beschouwing. Want hoewel kattenkwaad van alle tijden is, blijkt de definitie ervan aan erosie onderhevig. Het probleem daarvan is dat de piramide van al dan niet ernstige criminaliteit sinds – laten we zeggen de jaren zeventig – een opmerkelijke gedaanteverwisseling heeft ondergaan. Van het toenmalige kattenkwaad wordt geen notie meer genomen. Tenzij iemand die er last van heeft het zelf oplost. dan is het land te klein of ontaardt het in ernstiger criminaliteit.

Het onderscheid tussen ernstige en minder ernstige criminaliteit is op zich al omineus, aangezien het vooral het verschil betekent tussen zaken waarvoor de politie niet er niet aan ontkomt er nota van te komen nemen, en datgene waarvoor ze niet opdraven, wat je verder ook doet (met uitsluiten van zelf ingrijpen).