Wie corruptie zegt, denkt in Nederland al snel aan Limburg. En sommige namen verschijnen dan prominent voor ons geestesbeeld.

Het zou me verbazen als het waar is dat het bisdom Roermond vroeger naar de slagerij Van Rey ging voor haar vlees, zoals in het kader van de corruptiezaak tegen Van Rey in mijn krant stond. Er waren betere slagers en dichter in de buurt van het bisschoppelijk paleis. Bovendien, al was het waar, het was geen detail dat ter zake deed.

Jos van Rey is een halve generatie jonger dan ik. Ik heb hem zelf niet meegemaakt in Roermond, of in elk geval niet bewust. Een persoonlijke mening over hem heb ik dus niet. Wel over officier Zwinkels, die stagiair geweest is op mijn kantoor.

Ik wil dit over de zaak Van Rey kwijt: dat iemand bevriend is met een projectontwikkelaar betekent niet automatisch dat hij corrupt is. Ook niet als hij zaken met hem doet en deel van het netwerk vormt van zo’n man. Corruptie wordt het pas als de politicus zijn functie gebruikt om de man ongerechtvaardigde voordelen te bezorgen en daar dan zelf weer direct of indirect van profiteert. Zo’n ongerechtvaardigd voordeel is niet automatisch aanwezig als de projectontwikkelaar een deal met de gemeente of een andere overheid doet.

In het algemeen gaat corruptie samen met incompetentie. Ook iemand die bewezen heeft competent te zijn kan zich bij gelegenheid wel eens niet integer gedragen, maar daar zou je als officier niet van uit horen te gaan. Alleen al op grond van het leerstuk van de scheiding der machten moet het OM erg voorzichtig zijn voor hij een politicus openlijk in staat van beschuldiging stelt. En lekken uit strafdossiers kan helemaal niet.

Wat mij opviel trouwens, is dat er geen enkel bewijs is gelekt van corruptie in deze zaak, maar wel van het ‘schenden van een ambtsgeheim’.

U weet dat dit schenden van ambtsgeheimen het soort delict is waar de Haagse redacties van alle kranten van leven. Als dit serieus vervolgd zou gaan worden dan kwam justitie aan iets anders niet meer toe. Ik zou graag willen weten welke rechter commissaris toestemming heeft gegeven voor het afluisteren van de telefoon van deze politicus en of daar overleg over gepleegd is met hogerhand. Zo ja, met wie dan?

Van Rey lijkt met de informatie een partijgenoot te hebben willen bevoordelen die een van de kandidaten was om burgemeester van Roermond te worden. Hij had twee vragen doorgespeeld die gesteld gingen worden. Ook dat is een lichte vorm van ongeoorloofd gedrag en zo oud als de weg naar Rome. Het is bij mijn weten nooit eerder vervolgd en zeker niet in Limburg.

Waarvoor Van Rey te recht stond, lijkt het, is dat hij als politicus rijk is geworden en rijkdom en macht bij hem door elkaar heen lijken te lopen. Van een concreet geval van corruptie blijkt vooralsnog geen sprake te zijn. Als dat er was, dan was het intussen wel gelekt.

Dat de man bekwaam is blijkt uit het feit dat hij onbetwist de man is geweest die Roermond er de laatste decennia bovenop geholpen heeft. Als een bekwame man zaken doet wordt hij rijk en dat hij daarbij de informatie gebruikt die hem als politicus bekend wordt, is niet verboden tenzij het geheime informatie zou betreffen.

Wij vinden zoiets niet leuk in Nederland. Wij vinden het chiquer als een politicus leeft van zijn of haar salaris en buiten zaken blijft. Maar dat komt omdat we vinden dat Caesars vrouw niet onder verdenking hoort te komen. Strafrechtelijk is dat irrelevant en een officier die alleen op zo’n moralistische grond een vervolging begint, handelt onrechtmatig.

Van Rey hoort tot het type politicus dat in Limburg in de meerderheid is en waar veel van de leden van de vroegere KVP toe hoorden. Hij is alleen een stuk bekwamer dan gemiddeld lijkt het. Het is ieders goede recht om niet gesteld te zijn op dat type politicus. Maar persoonlijke gevoelens ten aanzien van mensen kunnen nooit een leidraad vormen voor een vervolgingsbeleid.

In de NRC stond een interview van Joep Dohmen, verslaggever van die krant, met de hoofdofficier van het landelijk parket, toen nog Gerrit van den Burg. Het Landelijk Parket geeft leiding aan de opsporingsonderzoeken van de nationale recherche, die zich in het bijzonder richt op de internationale handel in en smokkel van mensen, cocaïne, heroïne, vuurwapens en explosieven, de productie en export van synthetische drugs, witwassen van misdaadgeld, terrorisme en extreme vormen van politiek geïnspireerd activisme. Niet aan corruptie in Limburg.

In 1993 kreeg Dohmen de Prijs voor de Dagbladjournalistiek voor een reeks onthullingen over corruptie en bouwschandalen en in 1996 publiceerde hij het boek De Vriendenrepubliek, over de nauwe band tussen de politiek en de bouwwereld in Limburg. Dit is dus een onderwerp waar hij verstand van heeft, veel meer dan Gerrit van der Burg, die met de zware misdaad te maken had en met compliance, de medewerking van – vooral – vrije beroepers en financiële instellingen. Dohmen geeft dus volkomen ten onrechte aan zijn stukje over Van Rey cachet door Van der Burg ten tonele te voeren, die dan ook niets toevoegt aan het verhaal van Dohmen, die zelf de expert bij uitstek is, als het om bouwfraudes in Limburg gaat.

Wat van der Burg in het interview zegt is het lesje dat officieren krijgen in hun opleiding: het onderzoek hoort gericht te zijn op waarheidsvinding en als het gevonden materiaal ontlastend is voor de verdachte hoort het niet buiten het dossier gelaten te worden. Dohmen was kennelijk niet erg geïnteresseerd in wat Van der Burg te zeggen had. Dit was immers een uitgelezen gelegenheid geweest om deze vertegenwoordiger van het OM te ondervragen over al die zaken waar het tegenovergestelde gebeurde van wat hij daar zei. In sommige zaken zelfs zo aantoonbaar dat ze er op stuk zijn gelopen. Ik geef U zo een paar citaten uit de pers, die U op het internet kunt terug vinden, waaronder een paar van Dohmen’ s eigen NRC. Ik beperk me daarbij tot de beruchte zaak van de Schiedammer parkmoord. Maar die is symptomatisch voor de manier waarop nogal wat officieren en politiemensen in Nederland opsporingsonderzoek bedrijven.

Leendert Verheij ontkende dat wel in zijn lezing voor het jubileum van de JFAS, maar iedere advocaat die strafrecht zaken heeft gedaan kan U bevestigen dat dit soort eenzijdige onderzoeken – gevoerd met tunnelvisie – geen uitzondering zijn. Ook is het waar dat er daarnaast officieren zijn en politiemensen die de onkreukbaarheid zelf zijn. Persoonlijk denk ik dat Van der Burg in die categorie thuis hoort en dat dit de reden is dat Dohmen hem voor dit interview had uitgezocht. Ik geef U voor ik verder ga nu eerst die citaten uit de discussies rond de Schiedammer Parkmoord.

De Stentor 13 augustus 2005:
Kees Borsboom voldeed niet aan het signalement, werkte mee aan het DNA-onderzoek, zonder dat er ook maar een spoor werd gevonden. Hij was onschuldig […] maar werd zelfs in hoger beroep veroordeeld. […]
‘Ik ben murw gebeukt door de rechercheurs. Ze hebben me dingen laten zeggen die ik niet wilde zeggen. Tal van verklaringen zijn in de processen-verbaal zo afgewerkt alsof ik die ook op die manier had gezegd. […] Als ik in mijn verklaringen zei ‘misschien’ dan werd dat in de processen-verbaal weggelaten. […]
Tijdens de rechtszaak heeft ze (de Officier J. Edelhauser) gelogen en dingen verdraaid. ‘
‘Druk om te scoren leidt tot fouten’ ; Sheila Kamerman en Rinskje Koelewijn; NRC 6 september 2005:
Honderden justitiemedewerkers zouden van het bestaan van de voor B. ontlastende informatie op de hoogte zijn geweest. […] Dit is geen incident. Er zijn volgens Van Koppen meer zaken waarin bewust bewijs is achtergehouden door het OM. […] Politie in de knel bij weglaten bewijs OM;

De Stentor 7 september 2005: de politievakorganisatie ACP krijgt vaker signalen dat het [… OM] bewust ontlastend bewijs uit dossier in strafzaken houdt. Was achterhouden DNA-spoor opzet of onbegrip?

NRC 7 september 2005: de geloofwaardigheid van het OM en de rechterlijke macht staat ter discussie.
„De officier en de advocaat-generaal hebben die twijfels meegewogen”, schrijft Brouwer. „Maar het heeft hun overtuiging dat B. de dader was, niet veranderd. Achteraf bezien was het beter geweest die twijfels ook aan de rechter over te brengen. Dat hebben noch het OM, noch de NFI-deskundige gedaan.”
De Nederlandse Vereniging van Journalisten ergert zich aan de kritiek van Donner. […] ‘Als het OM fouten maakt, moet je niet de boodschapper de schuld geven.’
[…] ‘Het lijkt wel of politici de waakhond zijn van de media in plaats van andersom.’

Het Openbaar Ministerie heeft zelf aanleiding gegeven tot de felle kritiek op zijn handelen, stelt Schaepman. ‘Je kunt moeilijk volhouden dat het slechte imago van het OM wordt veroorzaakt door de media.’ Een goede wetenschappelijke beschouwing over dit soort beroepsafwijking bij de opsporingsinstanties kunt U vinden in het boek van Peter van Koppen, Dubieuze Zaken.

Dohmen is beter dan wie ook op de hoogte van de onroerend goed wereld in Limburg en zou ons kunnen vertellen wie daar onkreukbaar is en wie niet. Ook is hij beter bekend met politie en OM in Limburg dan Van der Burg. Hij weet precies wie opdracht gegeven heeft om Van Rey van zijn bed te lichten met die ridicule overmacht van politie met wapens en boeien, alsof het hier om een drugsbaron of het hoofd van een liquidatiebende ging. Misschien wel dezelfde persoon die opzettelijk zaken uit het dossier heeft laten lekken. Zaken die op zich zelf niet strafbaarder lijken dan dat lekken zelf. Dohmen is nourri dan le sérail in Limburg en had het in dit geval heel goed voor Van Rey kunnen opnemen. Die man is niet geliefd in de politiek en ook niet bij zekere kringen in Limburg die veel meer boter op hun hoofd hebben, zoals Dohmen heel goed weet.

De idee dat hij het nodig zou hebben om zich te laten omkopen voor het verlenen van politieke gunsten is ridicuul en Dohmen weet dat beter dan wie ook. Dat Van der Burg het niet weet valt hem niet kwalijk te nemen maar Dohmen dus wel.

In een geval als Van Rey past het aan het OM om zo snel mogelijk te bekijken of ze te maken hebben met een corrupt persoon. Dat is in een paar weken te doen want als iemand corrupt is blijkt dat onmiddellijk uit zijn omgeving. Dan heb je nog geen strafrechtelijk bewijs maar je weet wel in een paar weken met wel type mens je te maken hebt. Als duidelijk is dat hij corrupt is dan kan er aan de man in kwestie mededeling worden gedaan dat hij verder vervolgd zal worden. Dan kan het inderdaad nog maanden duren voor voldoende bewijs gevonden is voor een specifieke corruptie zaak. Maar blijkt in die paar weken niet dat de man corrupt is dan is er geen reden voor dat nadere onderzoek. Als er niet meer uitkomt dan dat hij gekletst heeft uit een commissie of fondsen heeft geworven voor zijn partij, dan hoort de afweging te zijn dat er niet vervolgd kan worden. Dan hebben we tegenwoordig een persofficier die daar het publiek over kan inlichten en dan had de rust kunnen terugkeren in Roermond en bij de VVD.

Gerrit van der Burg heeft zich beet laten nemen door Joseph Dohmen en dat had hij beter kunnen voorkomen.

Joep Dohmen is expert in Limburgse corruptie. Daarnaast heeft hij iets tegen Van Rey, die het spel hard speelt, maar van wie niemand in Limburg serieus meent dat hij omkoopbaar is. Dohmen schreef in de NRC dat Van Rey de Limburgse gedeputeerde Vrehen beentje heeft gelicht, door een krant op het spoor te zetten van een transactie die tussen de gedeputeerde en Volker Wessels had plaats gevonden. Een dochtermaatschappij van die aannemer had een bevriende relatie een privé pand van Vrehen laten kopen boven de prijs. De relatie had dat pand vervolgens met verlies weer doorverkocht. Wessels zou hem voor dat verlies schadeloos hebben gehouden op een manier die verder niet aan het licht is gekomen. De krant dook erin en kreeg met medewerking van Wessels zoveel boven water dat de gedeputeerde zich gedwongen zag om op te stappen.

Wessels had met de deputé wat te verrekenen en Van Rey ook.

Vrehen had een deelname van de provincie in een glasvezelnet in Midden Limburg tegen gehouden. De glasvezels zouden geleverd zou worden door een vennootschap waar Wessels een groot belang in had. Van Rey heeft zoals bekend een groot politiek belang in Midden Limburg. Dus dat hij samen met Wessels Vrehen wilden lozen die, eenmaal door Wessels omgekocht, zich vervolgens niet conform de afspraak wilde gedragen, dat lag wel voor de hand. Typisch iets voor Dohmen, die soortgelijke affaires smakelijk heeft beschreven in zijn boek De Vriendenrepubliek- Limburgse kringen. Van geen van de hoofdrolspelers in het verhaal hou je de indruk over dat het ethisch gesproken helemaal in de haak was wat ze deden, maar de een is toch duidelijk een graadje slechter dan de ander.

Laten we beginnen met Dohmen zelf, die uit Limburg afkomstig is en wat corruptie betreft nourri dans le sérail. Hij heeft een hekel aan Van Rey, zoals wel meer mensen en zal niet nalaten hem in een kwaad daglicht te stellen als hij daar kans toe ziet. Het lijkt niet onwaarschijnlijk dat de verdenkingen die geleid hebben tot de strafrechtelijke vervolging van Van Rey oorspronkelijk uit zijn hoek afkomstig zijn. We moeten er voorlopig vanuit gaan dat zijn politieke vijanden Van Rey een loer hebben gedraaid zonder dat daar een deugdelijke grond voor bestond.

Dat geldt niet voor Vrehen. Die is wel degelijk omgekocht. Je kunt je van zo’n corrupte politicus afvragen wat fatsoenlijker is, doen alsof je van niets weet en de tegenprestatie achterwege laten of degene die je omgekocht heeft later naar vermogen bevoordelen, mits dat kan binnen de grenzen van wat nog redelijk is. Duidelijk is natuurlijk dat je je beter helemaal niet kunt laten omkopen, maar als je het voordeel eenmaal hebt aangenomen?

Ik kan U verzekeren dat in de Limburgse, kringen waar Dohmen uit afkomstig is, het gedrag van Vrehen als heel onfatsoenlijk wordt beschouwd.

Dan Wessels. Dik Wessels was iemand die, zoals de Belgen zeggen, niet met zijn tenen laat spelen. Als hij iemand omkoopt en die functionaris komt de afspraak niet na, dan zal hij de gevolgen daarvan ondervinden. Zou Wessels dat door de vingers hebben gezien, dan had hij voortaan beter uit Limburg weg kunnen blijven. In die wereld wil je serieus genomen worden en Wessels was daar een grote speler.

Van Rey tenslotte nog een keer. Aardig is het niet om een politieke tegenstander op deze manier uit te schakelen, maar die had er i.c. wel zelf om gevraagd. Als je de hoofdrolspelers op een rij zet komt Van Rey er naar mijn mening nog het beste uit en in elk geval heeft hij hier, net als in alle andere gevallen die met hem in verband worden gebracht niemand omgekocht en is hij zelf ook door niemand omgekocht. Voor de Limburgse onroerend goed wereld zegt dat wel wat.

Wat aardig zijn betreft nog even dit: ik verzeker U dat de meest corrupte mensen in Limburg tegelijk ook de meest charmante en aardige zijn. Met dat soort mensen krijg je nooit ruzie, ze waaien met alle winden mee. Van Rey is in alle opzichten het tegenovergestelde. Die trekt zijn eigen plan, trapt iedereen op de tenen en bereikt zijn doel niet door leven en laten leven maar door gehaaider te zijn dan een ander. Daar maak je geen vrienden mee in Limburg en dat heeft hij gemerkt.

Een tijd geleden, na de Brandpunt uitzending van 21 april 2013, lag staatssecretaris Weekers onder vuur. Ik heb het nog eens nagekeken, maar hij is van liegen in het parlement, van achterhouden van informatie, van incompetentie in het omgaan met zijn ambtenaren en van onbegrip voor het toeslagstelsel beschuldigd, allemaal zonder dat iemand daar bewijs voor heeft aangevoerd. En als dan bleek dat een eerdere beschuldiging niet klopte, stapte men geruisloos over op een nieuwe, zonder sorry te zeggen of er zelfs maar op terug te komen.

Er is een grote gelijkenis met de aanvallen op Van Rey. Die is van van alles en nog wat beschuldigd op basis van het lekken van vermoedens uit een fiscaal strafdossier. Die schending van de geheimhoudingsplicht moet dicht in de buurt van de vervolgende officier zijn gepleegd en dat delict lijkt me voor een beetje officier gemakkelijker te bewijzen dan de corruptie van Van Rey.

Het wonderlijke in de affaire Weekers was dat de mensen die voor de wetten verantwoordelijk zijn die de fraudegevoelige toeslagen in het leven hebben geroepen, zo opzichtig buiten schot bleven. Weekers voerde alleen maar uit. Verantwoordelijk zijn de leden van het parlement en de ministers van de departementen waar de fraudegevoelige toeslagwetten vandaan kwamen en hun ambtsvoorgangers. Ook wat de informatie betreft: Sociale Zaken wist eerder van het fraude rapport van de FIOD dan Financiën, maar die minister hoefde zich daarvoor niet te verantwoorden.

Het is het CDA dat in de Kamer heeft aangedrongen op de simpele manier van aanvraag van toeslagen waardoor een heel zigeunerdorp in Bulgarije op en neer kon met de bus naar Nederland, zich hier in kon laten schrijven en terug naar huis om te wachten op de uitkering. Een schijnheilige CDA’er twittert zich vervolgens suf om de verantwoordelijkheid daarvoor bij Weekers neer te leggen, terwijl duidelijk was dat die van toeten wist.

Helemaal vrijuit gaat hij daarom natuurlijk nog niet. Hij had van de hoed en de rand horen te weten. Een echt goede staatssecretaris had zich van de gang van zaken op die toeslagen afdeling op de hoogte gesteld, alleen omdat het zo duidelijk is dat dit een fraudegevoelige materie is.

In het FD vertelde Annemarie van Gaal, de compagnon van Derk Sauer, dat het aanvraagformulier simpel te verbeteren was geweest, door van een aanvrager het nummer van zijn zorgverzekeringspolis te vragen. Inderdaad. En zo waren er nog wel een aantal verbeteringen denkbaar geweest en een goede staatssecretaris had daar ook wel voor gezorgd, omdat de uitvoering door zijn dienst moest worden gedaan, hoe weinig zin die dienst ook daarin had. Zoiets maakt je nu eenmaal kwetsbaar als bewindsman.

Zowel voor Weekers als voor Van Rey geldt dat ze onvoldoende steun hadden van partij- en provinciegenoten en Limburg is nu eenmaal een deel van ons land waar je je dat niet kunt permitteren.

---

Dit essay verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp