Als je begint met te zeggen dat Christchurch een rechtse aanslag was, maar niemand reden tot blijdschap geeft, wordt dat al snel misbegrepen. Als een morele opmerking dat politiek gewin niet mag worden beleefd over de ruggen van 50 dode moslims. Maar, helaas voor onze linkse vrienden, ligt het heel wat subtieler.

Vorige weel stond op deze site een uitstekend stuk van Jesper Jansen waarin hij de psyche van Brenton Tarrant nauwkeurig ontleedde. Maar de veronderstelde politieke affiliatie liet Jansen goeddeels buiten beeld; hij merkte er slechts over op dat veel van de punten in het door hem besproken manifest duiden op een linkse herkomst, wat een rechtse aanslag minder aannemelijk maakte. Dat is zeker waar, hoewel er evenzeer klassieke rechtse punten herkenbaar waren, alsook een aantal tegenwoordig aan rechts toegeschreven onwenselijkheden waarop de internationale media direct aansloegen in hun verlangen het geheel te kunnen duiden.

Cherrypicking was nog het vriendelijkste dat je zeggen kunt over de handelswijze van die internationale media. Plus, dat het overduidelijk gebaseerd was op de premisse dat alle politieke geweld van rechts komt. Iets dat alleen is gegrondvest op een gemankeerde analyse van het fascisme en het nationaalsocialisme, waarbij voor het gemak dan tegelijkertijd de gewelddadigheid van communistische totalitaire regimes wordt genegeerd.

De analyse van het fascisme en het nationaalsocialisme zoals die heden bestaat rechtvaardigt deze sociaal wenselijk geachte conclusie geenszins, maar de media zal dat worst zijn. Er moet een eenduidig beeld worden geschetst dat geen verwarring scheppen mag. Linkse gewelddadigheid wordt eenvoudig weggewuifd als reactie op rechtse, en daarmee is de kous af.

Zo werd Christchurch een ‘rechtse’ aanslag, om de verkeerde redenen. De analyse die ik er hier van geven ga, zal daarom uiteindelijk links ongelukkiger maken dan rechts. Onthoud dat, gij die hier stoppen wil met lezen om opgelucht te kunnen roepen: Zie-je-wel“.

Om te beginnen wordt er te weinig gekeken naar de beweegredenen achter de beweegredenen van terroristen. Maar al te vaak kijkt men naar wat ze concreet willen (of – zoals tegenwoordig in de MSM gebruikelijk als het gaat om jihadisten: over wat men denkt dat ze willen), en daar eindigt de analyse. Op een punt dat het juist uitermate belangrijk is eens te kijken wat iemand er toe brengt zijn leven te offeren voor een bepaalde zaak! Dat mohammedaanse gelovigen denken dat hiermee een snellere overstap te kunnen maken naar een verwacht Paradijs wordt genegeerd omdat men het uit eigen perspectief als onlogisch beschouwd.

Toch zijn er veel meer voorbeelden van mensen die hun leven offerden op een moment dat dat vanuit egoïstische motieven gezien niet logisch was. Dit belangrijke punt wordt tegenwoordig volledig genegeerd, maar dit zou het begin van iedere analyse dienen te zijn. Dat men er overheen stapt wordt gerechtvaardigd door te wijzen op de veronderstelde wanhoop van een aanslagpleger – een typischer geval van projectie moet ik nog tegenkomen.

Dat iemand vanuit zijn religieuze motieven denkt zo de snelste route naar het Paradijs te nemen, wil er bij moderne analisten noch journalisten in. Dat dat er bij dergelijke aanslagplegers in gaat als zoete koek omdat ze dat van kindsbeen af als waarheid is verteld, is ook iets wat men niet aannemen wil. Daarmee sluit je iedere discussie in deze richting op voorhand, en dat is dan ook het precies wat de meeste moderne terrorismebestrijders doen. Het is de reden dat ze nooit een steek verder komen. Dat ook de westerse geschiedenis vol zit met mensen die uit religieuze overtuiging hun leven offerden, wensen deze terrorismebestrijders ook al niet te weten, en omdat iedereen wordt verondersteld gelijkelijk te denken is iedere verdere discussie in deze richting afgesloten.

Basaal gesproken offeren jihadisten en aanverwant denkenden hun leven voor de groep waartoe zij behoren. Het is een uiting van verantwoordelijkheidsgevoel voor hun eigen collectief – dat één sterve opdat velen leven. In het westen is dit nog slechts herkenbaar als daad van uitzonderlijke dapperheid tijdens een oorlog, maar is als zodanig tegelijk van zijn meest specifieke kenmerk ontdaan: het (overigens niet altijd) bewuste offer voor een groter geheel. Toch zit aan deze uiting van collectivistisch denken maar al te vaak het individualistische ongeloof dat men er zelf bij sterven kan. Maar men is bereid het risico te nemen – ik kom hier zo verder op terug.

Merk op, dat door jihadisten de kans te sterven (voor de goede zaak) eerder als een buitenkansje wordt gezien dan als offer. Cultureel is hun individualisme dan ook zwakker ontwikkeld dan dat van vrijwel al hun westerse tegenhangers. Jihadisten weten zelf maar al te goed waartoe zij hun daad verrichtten – hun collectivistische psychische make-up sluit naadloos aan bij de wens van hun religieuze achtergrond dat mensen zich beschikbaar stellen als martelaren die het Paradijs bekomen zullen.

Ook de vergelijking met het linkse terrorisme uit de jaren zeventig vertoont mankementen om precies de redenen die ik hierboven schets. Hun collectivistische drang werd gelegitimeerd door een bestaande gezamenlijke overtuiging. Een daad van zelfopoffering voor het collectief kon niet direct – tenzij in en wanhopige situatie, inderdaad (!) – van hen worden geëist, juist vanwege het ontbreken (in hun eigen visie) van een leven na de dood. Een zelfmoordaanslag is in die visie dus het ultieme offer, en vanuit dat perspectief moeten we begrijpen dat wie er toe over gaat in een situatie die herkenbaar andere opties biedt, een extreem narcistische daad (in de zin van een veronderstelde eigen betekenis voor volgende generaties) stelt, of uitgaat van bijzondere omstandigheden. Sociale zelfmoordaanslagen van dit type zie je weliswaar in extreem collectivistische maatschappijen (zoals die van kamikazes, die een gevolg waren van de Japanse maatschappij van voor 1945, met een extreme collectivistische druk op het individu zich zelf ten bate van het nationale collectief te offeren) maar ze zijn nog steeds eerder uitzondering dan regel. Zo lang iets als bijzonder gekenmerkt wordt, is een zeker narcisme nooit ver weg. Zodra het als normaal ervaren wordt verliest het zijn aantrekkingskracht.

De terroristen van de jaren zeventig (alsook overigens de klassieke anarchistische terroristen die als groep na 1850 ontstonden) hadden echter het herkenbare trekje, dat ze maar zelden hun leven direct gaven voor hun gestelde doel. De kans bij hun daad om te komen was zeker herkenbaar aanwezig, maar in de praktijk bleek dat slechts voor enkelen daadwerkelijk plaats te vinden. De meesten werden gearresteerd en pas na veroordeling geëxecuteerd. Sommigen ontsprongen de dans zelfs. Al was er altijd de kans dat men bij de terroristische daad omkwam, zeker [1] was dat vooraf nooit.

Dat het meeste terrorisme zonder enige twijfel een links karakter had wordt door niemand ontkend, en daarom wordt het maar al te vaak gebagatelliseerd. Maar voor het begrijpen van Christchurch is het van groter belang dan vergelijkingen met modern jihadisme. Waar een jihadist wéét dat hij met zijn dood/daad het respect van zijn collectief verdient, is dat bij de terroristen van de jaren zeventig nooit meer dan een veronderstelling geweest. Juist dat waren daarom daden van mensen die hoopten zich te manifesteren, maar het collectief voor wie zij hun daden bedreven is vooral illusoir gebleken. Dat, meer dan een effectieve bestrijding, maakte het onvermijdelijk dat deze periode ten einde kwam. Er was niets om je leven voor te geven, niets dat het ultieme offer waard was.

Het grote verschil met mensen als Breivik en Tarrant (die overigens eerder concurrenten zijn dan brothers in crime – als je dat beseft, begrijp je de geringe kans op copycatgedrag) is dat de terroristen uit de jaren zeventig uit gingen van een bestaande collectieve waarheid, ook al bleek die uiteindelijk niet reëel. Zij voelden zich de voorhoede van dat collectief, en spraken er ook zo over. Wie tot die (kleine) voorhoede wilde behoren moest bereid zijn risico’s te lopen, maar sterven in actie was bepaald geen doel. Het persoonlijke doel tot de voorhoede te behoren is een herkenbaar soort narcisme dat in heel veel andere opzichten uiterst menselijk is. De aansluiting bij die bestaande analyse dat de revolutie op uitbreken stond, en de wens tot de voorhoede van die veronderstelde groep leiders te behoren, zijn kenmerkend voor collectivisme met politieke boventonen.

Daarmee zijn we aangeland bij de analyse van Brenton Tarrant en zijn daad in Christchurch, en de vraag waarom Tarrant en ‘rechtse’ terrorist zou zijn, en geen linkse. Het supernarcisme van Tarrant is hierbij de sleutel. Tarrant was zich tevoren uitermate bewust dat er geen collectief bestond uit welker naam hij zijn daad bedrijven kon – hij betreurde dat zelfs uitgebreid in zijn manifest. Daardoor ben ik er ook van overtuigd dat iemand als Tarrant nooit uit naam van andermans collectieve overtuiging zou handelen, dat zou teveel indruisen tegen zijn eigen superindividualistische gedachten. Tarrant is namelijk geen onderdeel van een collectief, maar zou er graag de leider van een zijn, er een stichten. De geschiedenis zit vol met dergelijke mensen, die maar al te vaak als onsuccesvol roverhoofdman aan de plaatselijke galg eindigden. In de moderne tijd rechtvaardigen zij het bestaan van dat toekomstige collectief door alvast het manifest te schrijven waaraan die toekomstige volgelingen moeten voldoen. Het manifest is daarim bestemd voor het geval dat Tarrant bij het plegen van zijn daad om het leven zou komen. Daarin zit  – naar moderne maatstaven – het zieke van Tarrant. De dood van die  50 moslims is zijn beginkapitaal om een nieuw collectief te stichten dat zijn ideeën verspreiden moet.

Curieus genoeg is de aard van die ideeën – de linkse noch de rechtse in het mengelmoesje in zijn manifest – de essentie van de politieke plaatsing van figuren als Tarrant. Die is zijn individualisme, als tegenkracht van een collectief [2] dat hij bestrijden wil. Dat collectief dat hij bestrijdt is vanuit zijn optiek wel degelijks dat van de moslims, die immers het sterkste beschikbare collectief vormen waarmee hij concurreren wil. En door hen op de korrel te nemen, hoopt hij een zeker soort collectivistische reactie los te maken in de o zo individualistische westerse maatschappij.

Zo snijdt het mes weer aan twee kanten. Maar let wel, als er een collectief sterkere groep anders dan die van de moslims beschikbaar was geweest, zou hij zich tegen hen hebben gericht. Evenals dat hij zich onvermijdelijk op het zwakste collectief (ditmaal de westerse maatschappij) zou richten om er brokstukken uit te breken, teneinde er het zijn eigen collectief [3] in opbouw uit te smeden. Het zwakste collectief zou immers de minste problemen geven bij de hervorming naar de collectiviteit van zijn persoonlijke wensen. [4].

Tarrant is een lijder aan wat ik voor het gemak het Achilles/Hercules-complex noem. Hij heeft een enorme drang zijn naam en persoon tot in de eeuwigheid herinnerd te zien, en is zich reeds jong bewust geworden dat dat vrijwel onmogelijk zal zijn als je een normaal leven leidt. Achilles was de man die onsterfelijk werd in een kort maar heftig leven (zoals zijn eigen keuze was) als held. Hercules was de eenzame held die tegen alle kansen in keer op keer boven wist te komen, en op die wijze zijn goddelijkheid/onsterfelijkheid (formeel was hij een halfgod, één van velen) afdwong. Door een Herculesdaad te verrichten wilde Tarrant zich op hetzelfde voetstuk hijsen, als hij er bij zou sneuvelen hoopte hij met Achilles te worden vergeleken.

Bovenstaande maakt niet alleen duidelijk hoe Tarrant redeneert en tot zijn daad kwam, maar verklaart tevens met terugwerkende kracht hoe Anders Breivik moet hebben geredeneerd. Ook verklaart dit dat zij anderen in hun manifesten alleen noemen. In hun analyse zijn dit niet meer dan falende voorgangers, niet als inspiratiebronnen pur sang. Met hun daden lieten zowel Breivik als Brenton Tarrant zien geenszins verwarde mannen te zijn in de zin dat zij niet wisten wat zij deden. Maar de weg die hun redenaties hen hebben gewezen verdient niettemin met de meeste nadruk juist dat epithet.

Zoals hierboven al werd geïmpliceerd, is een narcist (in die zin een überindividualist) als Tarrant uit de aard van zijn oogmerken een extreemrechtse man. Vandaar dat ‘Christchurch’ een extreemrechtse aanslag was. Maar datzelfde individualisme sluit navolging zo goed als uit. Niet alleen om die reden is er voor ‘links’ weinig reden tot vrolijkheid. Want aan die kant van het politieke spectrum zou eens door moeten dringen dat het hun eigen omgeving is – met het maar al te vaak nagestreefde collectivisme – die de beste indicator van geweld in opbouw is. Iedere vrolijkheid van die kant om de politieke analyse die ik hier geef, is een holle lach tegenover een vergruizelde spiegel.

---

1. In zekere zin verwachtten of hoopten deze anarchisten, dat de opstand die hun daad ontketenen zou, hen van hun lot (executie) zou redden. Vergelijk dit met de jihadisten, die soms smeken te worden doodgeschoten tijdens of kort na hun daad.
2. Dat collectivisme een links karakter heeft wordt door niemand bestreden. Dat mutatis mutandis individualisme een rechts kenmerk is vergeet men echter daardoor al te makkelijk.
3. Er is geen enkele reden waarom de stichter van een zelf gesmeed collectief persoonlijk geen sterke individualist zou zijn. Voor een opvolgende leider is dat minder eenvoudig; collectieven neigen er toe in de richting van hun eigen overtuigingen af te stompen..
4. Breivik attaqueerde in Noorwegen het linkse collectief, dat in dat land ten tijde van zijn daad het sterkst aanwezige was. Of hij het overwogen heeft is mij niet bekend, maar ik ga er vanuit dat hij moslims die zich bij hem hadden willen aansluiten niet zou hebben afgewezen.