Vandaag – 23 juni – is het precies een jaar geleden dat het UK bij referendum besloot uit de EU te treden. De procedure is in gang gezet, maar de uittreding is minder zeker dan ooit.

Vorig jaar leek alles zo eenvoudig. Artikel 50 activeren, onderhandelen met Brussel over de toekomstige verhoudingen en huppakee: het UK zou vrij zijn van verdere verplichtingen aan de EU. Dat bleek buiten de waard gerekend, buiten een aantal waarden, eigenlijk.

In de eerste plaats waren daar de politici die verloren. Niemand van hen had verwacht daadwerkelijk te verliezen, zeker niet met een verschil van 4% (52-48) Zoals het met referenda gaat is ene verschil van 4% vrij veel. In ieder geval zeker geen klein verschil dat door ene hogere opkomst zou kunnen zijn gekeerd, zoals men ons direct na 23 juni probeerde te doen geloven. Maar het schiep de mythe dat vooral de jongeren door een te lage opkomst van hun erfrecht werden ontdaan. Bespottelijk, maar dat is de wijze waarop maatschappelijke mythes elk discours kunnen vervuilen. De Britse LibDems en de Schotse nationalisten zwoeren dure eden te proberen de zaak terug te draaien.

In de twee plaats was daar de EU. die liet van meet af aan blijken alles te zullen doen om de Britse uittreding te voorkomen of zo onplezierig mogelijk te maken. Inclusief compleet waanzinnige financiële eisen, die er op neerkomen dat het UK nog enige jaren volledig moet mee betalen waarover ze zelf niet meer mag mee beslissen. Met op de achtergrond de gedachte dat men het het UK wellicht zo tegen kon maken dat de Britse politieke klasse ‘tot bezinning zou komen’. De verkiezing van de Amerikaanse president Trump frustreerde de Brusselse dictators ernstig, maar helemaal heeft men er de moed nog niet opgegeven. De eisen die afgelopen weken op tafel werden gelegd bij het begin van de officiële exit-onderhandelingen lieten dat overtuigend zien.

In de derde plaats waren daar de klasse van de weldenkende Britse mensen aangevoerd en voortdurend gebombardeerd door van de BBC. De BBC is sinds vorig jaar met een voortdurende anti-Brexit campagne bezig geweest, en zij lijkt niet moe te worden alles wat er negatief aan zou kunnen zijn te benadrukken. Gisteren een programma dat exclusief de lof zong van immigratie. Afgelopen week nog bij het begin van de onderhandelingen werd prompt een documentaire uitgezonden van ‘bijna ‘één jaar premierschap van Theresa May’, die vooral bleek te gaan over de hindernissen die de Britse regering moest overwinnen om haar belofte aan het electoraat uit te voeren. Brexit is Brexit mag dan door veel politici zijn omarmd, maar er is nog steeds een onderhuidse stroom waarneembaar van parlementariërs die er liever van af zouden zien – maar het lef niet hebben daarover open te zijn. Want de Conservatieve partij lijkt duidelijk niet van plan de splijtzwam, die men eindelijk onder controle had door het referendum door te laten gaan, opnieuw te openen. Wie nu niet meegaat, maakt zich politiek onmogelijk. De backbenches van de regerende Conservatieven zitten vol grommende EU-lovers.

In de vierde plek was daar het relatieve falen van May als verkiezingsleidster. De vervroegde verkiezingen op 8 juni leken vooraf eenvoudig te winnen te zijn, maar dat viel tegen. De Tories verloren zelfs een aantal zetels, en juist nu een solide meerderheid voor het UK essentieel is is het lot van de premier en haar partij onzeker. Dat de LibDems en de SNP op 8 juni opzichtig faalden was een schrale troost. En ondergang van UKIP bezegelde in zekere zin de mening van de publieke opinie over Brexit. Labour – dat redelijk trouw meewerkt aan de afwikkeling van Brexit, heeft daar desalniettemin andere ideeën over dan de Conservatieven, en zou dat graag als regerende partij doen. In de optiek van de Labourleiding is dat door het resultaat van 8 juni mogelijk geworden. Daarmee is elk onderhandelingsresultaat met de EU op voorhand al een moeilijke kwestie geworden.

Niet in het minst doordat in de vijfde plaats de constitutionele afwikkeling binnen het UK ingewikkelder kwam te liggen dan iemand vooraf had voorspeld. Er kwam een rechtszaak aan te pas, en daarin werd vastgesteld dat de soevereiniteit van het UK niet ligt bij het volk, maar bij het parlement. Dat betekende niet alleen dat het activeren van Artikel 50 moest worden goedgekeurd, maar ook dat het uiteindelijke resultaat waarmee May thuis komt eveneens nog door het parlement moet worden geratificeerd. Of dat gaat lukken is onzeker, maar in ieder geval is daarmee een harde Brexit uitgesloten. Dat berooft de regering van veel bewegingsruimte, want het maakt voor de EU de weg vrij voor allerhande gemarchandeer. Juncker nam daarop gisteren al een voorschot.

Voor de Britse regering is het zeer pijnlijk dat ze nu is overgeleverd aan de EU-wolven. Maar Britten zijn Britten, en er zal heel wat moeten gebeuren eer het UK met hangende pootjes op haar schreden terugkeert. Wat men tussen neus en lippen door wel aan het bewijzen is, is welk een onkundig tuig er in Brussel zetelt. Wat men in Brussel namelijk nog in het geheel niet begrepen heeft is dat met de Oost-Europeanen op het immigratievinkentouw de eenheid van de EU fragieler is dan ooit. Het optreden tegenover het UK zal dat niet beter maken. Wie nu nog lid worden wil, doet dat alleen voor het geld waarmee men zijn eigen land verkoopt.