De Duitse Bondsdagverkiezingen (waarvoor nog een datum dit najaar moet worden geprikt) zullen met zekerheid worden gedomineerd door een debat over de Duitse identiteit.

Dat dat er aan zat te komen, met de AfD hoog in de peilingen (geregel boven de 12% gepeild) was voorspelbaar. Mara nu ook in andere partijen die discussie lijkt los te barsten kan er wat op gang komen tijdens de Duitse verkiezingsstrijd.

Al tijdens de verkiezingen in VorPommern en Berlijn afgelopen najaar was er in de retoriek van de SDP (socialisten) een nieuwe toon geslopen die de partij testte in de aanloop naar komend najaar. Dat de SPD op het gebied van immigratie de CDU rechts inhaalde bleek electoraal effectief: de partij werd minder ongenadig afgeslacht dan de CDU, en je zou het verlies dat men leed zelfs geheel kunnen toeschrijven aan de rol van juniorpartner in de huidige coalitie, die zoals bekend in een coalitie-democratie extreem onhandig is als de kiezer komt afrekenen.

Vice-kanselier Gabriel, de gedoodverfde kanselierskandidaat van de partij, lijkt die lijn nu door te gaan zetten. Dat zal hem ongetwijfeld intern problemen gaan opleveren met de naar die Heimat teruggekeerde ex-EP-voorzitter Martin Schulz, maar het resultaat zal alles goed moeten maken. Gabriel gokt nu, en zal intern ongetwijfeld hebben aangegeven dat de soep niet zo heet zal worden gegeten als nu wordt aangekondigd. Verwacht geen verrassingen wat dat betreft, het blijven de normale politieke plucheplakkers.

Dat neemt niet weg dat hij de weg vrij maakt voor een discussie die lang is onderdrukt, en die op haar beurt het lidmaatschap van de EU in het debat kan inbrengen. Want als je een breekijzer wilt om Frau Merkel uit haar comfortabele stoel te wippen, dan is de verbinding asielmigratie en de houding van de EU daar tegenover niet te vermijden. Je vraagt je af of Gabriel zover heeft doorgedacht, of dat hij denkt dat hij het wel stoppen kan als het die richting op zou gaan. Gabriel zelf heeft ook al gezegd dat de EU uiteen zou kunnen vallen. Een klassieke variatie op de Famous Last Words. We gaan het zien, maar verrassingen zullen niet uitgesloten zijn. Hoe verder dat debat afdwaalt in een richting van het ter discussie stellen van deze zaken, hoe minder makkelijk het zal zijn de kat weer terug in de zak te stoppen na de verkiezingen. Ongeacht de uitslag.

Men is alvast begonnen met de aankondiging dat landen die geen uitgeprocedeerde asielmigranten terugnemen een strafkorting krijgen op de Duitse steun, die de halve Arabische wereld kennelijk krijgt.

Een ander teken van de veranderende wind is de discussie die binnen Die Linke, de Duitse zusterpartij van de SP is losgebarsten. Een voorvrouw met de naam Sahra Wagenknecht (in Duitsland een zéér bekende linkse achternaam) heeft de knuppel in het hoenderhok gesmeten door de discussie over de instromende migranten te openen.

Seit geraumer Zeit attackiert Sahra Wagenknecht die Zuwanderungspolitik der Kanzlerin – und bringt die Linke-Führung gegen sich auf. Dass niemand die Fraktionschefin stoppt, hat einen Grund.

Men lijkt haar niet tegen te willen spreken met de verkiezingen in aantocht. Op de achtergrond zal ook wel meespelen dat de discussie actueel is, en ook de achterban van Die Linke niet onberoerd laat. Ook de SP zal hier zeker naar kijken, maar waarschijnlijker is dat Die Linke lessen zal trekken uit de aanstaande verliezen van de Nederlandse SP op 15 maart.

Dat alles levert de interessante situatie op dat Mutti Merkel politiek in de tang zal komen te zitten met haar Wir schaffen Das-verhaal. Als de SPD haar een voldoende groot mes in de rug steekt, zou de CDU niet alleen kunnen verliezen aan de SPD, maar aan de andere zijde net zo hard aan de AfD als ze er tegenin gaat. Maar ook het langzaam afzwakken van haar positie zal haar niet helpen, aangezien de FDP zo ongeveer de enige Duitse partij is die nog volledig en compromisloos achter de EU staat en daar op zal blijven tamboeren, welke kant het debat ook uit zal gaan. De meeste stemmers die de CDU om deze reden verliest zullen dan ook vaak de FDP opzoeken.

Met een zusterpartij in Beieren (CSU) die hardere actie tegen de asielmigratie eist, valt niet goed te zien hoe Merkel zich redden kan. Ondanks de grote verschillen in omvang zoals die thans worden gepeild, is het geenszins ondenkbaar dat de CDU dit najaar haar positie van grootste Duitse partij gaat verliezen. Niet omdat een uitdager net zo groot wordt, maar omdat Merkels partij kan worden gedecimeerd. Merkels grote probleem is dat iedereen ziet dat het anders moet, maar dat de klassieke middenpartijen – terecht – niet worden vertrouwd daarvoor een effectieve oplossing in huis te hebben.

Dit type debat kan alleen uitdraaien op een algemene discussie over wat de Duitse identiteit nu eigenlijk inhoudt. Daar is ook alle reden voor. Als daar de Bondsdagverkiezingen over zullen gaan, is vuurwerk niet uitgesloten.