Migratie en sociale angst, kun je die zomaar aan elkaar koppelen? Wat ik de afgelopen dagen las naar aanleiding van de rel rond de uitspraken van minister Blok gaf me aanleiding er over na te denken. Een neerslag van mijn gedachten vindt u in dit stuk. Vrij schieten voor kwaadwillenden.

Waarover ik me verbaas is de twijfel, die sociale angst die ik zie bij mensen van niet volledig Nederlandse afkomst. Heeft Blok zich in zijn praatje gericht op de etniciteit van mensen, of is hij er langs gescheerd? Het is nu deel van de rel geworden, maar wat ik er mee moet is me een raadsel. Toen ik er nog eens over doordacht viel me op dat dit het duidelijkst waarneembaar is bij mensen die na circa 1974 het land betraden, zij of hun voorouders. Ik proefde dat eigenlijk het meest duidelijk in de column van Johan Fretz (1985) in het Parool:

Ik heb me altijd vanzelfsprekend een Nederlander gevoeld en word ook zo behandeld. De toekomstige kinderen van mij en mijn geliefde Hongaars-Nederlandse vrouw zullen vier etniciteiten verenigen. Nooit heb ik eraan getwijfeld dat ook zij Nederlanders zullen zijn. Ik voel me hierin gesterkt door mijn eigen ervaringen in het leven.
(..)“Over migratie, integratie, religieus conservatisme moet open en fel gesproken kunnen worden. Maar bij genetisch onderscheid en biologisch racisme, hadden we, naar mijn weten, lang geleden een grens getrokken.”

Is Johan Fretz een Nederlander? Ik ken hem niet persoonlijk, maar ik heb geen enkele reden er aan te twijfelen. Dat er in de spiegel ’s ochtends geen kaaskop verschijnt heb ik voor zoiets nooit een argument gevonden, en dat gaat niet komen ook. Hij zegt zelf dat nooit eerder zo gevoeld te hebben, maar waarom nu dan wel? Omdat uit een brainstormsessie met Blok juist met dit doel werd gelekt: het aanjagen van de angst van de zubehorenden, de horigen van de linkse kerk. Omdat Zembla en de NOS prompt in de overdrive gingen. Met succes.

Mijn overdenkingen brachten me bij het verschil met mensen van Indische en Molukse afkomst. Die kwamen aan in een Nederland dat sociaal een stuk harder was, om over de eerdere ooit zo genoemde pinda-Chinezen nog maar te zwijgen. Het ging om relatief kleine groepen mensen, en hun integratie was hun eigen zorg. Die is over de volle breedte heel succesvol geweest, en wat hen het meest kenmerkt vandaag de dag is trots. Ik kan me hen niet voorstellen als huilerige bedelaars die zich plotseling buitengesloten voelen. Zij kennen de Nederlandse maatschappij maar al te vaak van een heel wat onaangenamer kant dan de gepamperde aankomers van na 1974. Wie zelf de hardheid van de maatschappij overwint en zich daarin een plaats bevecht zal zich niet al te ongerust maken over een oprisping zonder inhoud of directe gevolgen.

In 1974 veranderde dat patroon. Surinamers die reeds voor dat jaar naar Nederland kwamen deden me in karakter altijd sterk denken aan die Molukkers etc die ik hierboven beschreef. Wie in 1974-75 uit Suriname ‘ontsnapte’ en voor de zekerheid naar Nederland kwam bleek in een gespreid bedje te komen. Door de omvang van de sociale groep waren ze politiek interessant geworden, en men had al geoefend op de Chilenen die na de val van Allende (pdf) hierheen kwamen.

Na 1974 kwam er in korte tijd een steeds grotere migratie naar Nederland op gang. Voor iedereen werd gezorgd en er is extreem veel aandacht geweest om hen zich hier thuis te laten voelen. Misschien wel teveel. Mijn punt in dit stukje is eigenlijk dat voor volledige integratie een offer is vereist. Het offer wat minder kritisch te kijken naar het eigen ego, maar de aanpassing aan het nieuwe vaderland voorop te stellen. Deel daarvan is ook vertrouwen te hebben in het goede dat van het nieuwe vaderland verkregen wordt. Dat de sociale angst, die door aanhoudende voorzichtigheid met kwetsbare gevoelens en lange tenen wordt afgelegd, omdat deze voorkomt dat er eelt op de ziel groeit. Wat dat betreft heb ik een enorm respect voor iemand als Sander Terphuis, die dat concept tot in extremis heeft doorgevoerd. Er zijn er meer, maar ze zijn zeldzaam.

De column van Nausicaa Marbe die gisteravond al op internet verscheen is een herhaald voorbeeld van haar sociale angst. Niet alleen is het een knap vuurwerk van woorden, het zit ook vol drogredenen en ontwijkingen. Als er zaken om de hoek komen die de sociale orde naar Marbes gevoel op onzindelijke wijze bedreigen dan gaat het luikje van ruimdenkendheid prompt dicht. De islam is zo’n toverwoord dat altijd werkt. Haar kritiek er op is immer verbonden met sociaal wenselijke situaties, maar gaat nooit inhoudelijk in op het fenomeen zelf. Meer dan oppervlakkig is de kritiek dus nooit.

De manier waarop Blok werd neergesabeld was bij tijden eenvoudig onheus. Ik geef twee voorbeelden: De veroordeling in de eerste zin zet de toon zodanig dat de rest nog slechts een invuloefening lijkt:

Nota bene een bewindsman die gespeend is van elk flintertje flamboyantie zorgt kort na het reces voor reuring in Den Haag – en ver daarbuiten.

En het tweede voorbeeld:

Op z’n minst had hij z’n termen scherp moeten definiëren..

In een besloten brainstormsessie? Het karakter van dergelijke bijeenkomsten is dat er zowel vertrouwelijk als min of meer associatief van gedachten kan worden gewisseld. Het is geen voordracht voor een internationaal forum waaruit nog jarenlang geciteerd moet kunnen worden. Dat weet Marbe best. Eerder in het stuk schreef zij al:

Ineens speelde hij op een besloten bijeenkomst de rechtse rabauw van de VVD…

Ook hierin trouwens weer een beschuldiging die de aard van het gebeurde onterecht verdacht maakt. Het spelen van de rechtse rabauw op een dergelijke bijeenkomst, is dat een effectief middel? Hoogstens is het kluchtig, maar de al dan niet bedekte beschuldigingen volgen elkaar in zo’n rap tempo dat je er snel in verdrinkt. Bij nauwkeuriger lezing hangt het stuk aan elkaar van dergelijke luie, gratuite en vooral sociaal angstige adjectieven en kwalificaties. Daarmee is door de persoon die de beelden uit de bijeenkomst met Blok smokkelde precies bereikt wat de bedoeling was: het onmogelijk maken dit onderwerp verder nog te bespreken. Het denken over een eventuele toekomstige oplossing van onze huidige problemen wordt zo de toekomst in geschoven, maar de horigen van de Linkse Kerk slaat anders de schrik teveel om het hart.

Deze conditionering zou een prachtig onderwerp moeten zijn voor een socioloog om eens onderzoek naar te doen. Jammer genoeg is er niemand in Nederland wiens wetenschappelijke naam zó groot is dat hij het riskeren kan. Wie het nu probeert zou er zijn reputatie voor offeren in een jarenlange uitzichtloze guerrilla als waarin Geert Wilders is terechtgekomen. Dat kun je van niemand vragen, en men weet dat, of men zou het dienen te beseffen. De aanjagers van deze rel verenigen luiheid èn lafheid.