Voor een radicale activiste schijnt Patrisse Cullors een gelijkmoedig karakter te hebben en een on-Amerikaans zachte stem, daarbij straalt ze warmte uit en glimlacht snel.

Bovenstaande schreef Diederik van Hoogstraten in de aanhef van zijn interview met een van de mensen achter Black Lives Matter in NRC Handelsblad (19-12-2016).

Slachtofferschap staat centraal in het verhaal van Cullors. Over haar jeugd vertelt ze dat haar moeder er alleen voorstond, met vier kinderen en dat haar vader afwezig was. Hij verkeerde ‘zo nu en dan in de cel’. Volgens haar was de politie alomtegenwoordig in de arme, zwarte buurt van Los Angelos waar ze opgroeide. In tegenstelling tot zwarte mensen, zegt Cullors, kunnen ‘witte mensen (..) meestal kiezen. Wel of niet in contact komen met de politie (..) Besef dat, en besef dat wij die keuze niet hebben.’

Hoogstraten schrijft het allemaal op. Ook de namen die Cullors noemt, de iconen van de zwarte slachtoffers: Michael Brown, Keith Scott, Freddie Gray. ‘De lijst van mannen van wie de dood tot felle protesten leidde, is lang’, voegt hij daaraan toe. Met Trayvon Martin staan deze mannen symbool voor anti-zwart politiegeweld.

De kop boven het interview luidt: ‘Zwartheid wordt systematisch ontmenselijkt’. Misschien bedoelt ze dat de politie zwarten niet als mensen ziet en ze daarom makkelijk dood schiet. Dat zou ik nog kunnen begrijpen. Maar de kop komt uit een citaat waarin staat dat ‘witheid’ de norm is. ‘Zwartheid wordt systematisch gemarginaliseerd, ontmenselijkt en soms vernietigd.’ Ik heb geen idee wat het inhoudt: ‘dat witheid de norm blijft in westerse landen’, zoals Hoogstraten schrijft.

Maar laat ik niet ingaan op wat onduidelijk is, maar me beperken tot voorbeelden die worden genoemd.

Wat is over Michael Brown te vinden op Youtube? Dat is niet best. Voor Brown dan. Michael Brown was ten tijde van zijn dood door kogels in Ferguson achttien jaar. Hij werd staande gehouden nadat een winkelier aangifte had gedaan van diefstal en geweld.

Op de surveillance video van de winkel is te zien wat Brown deed: zonder te betalen iets meenemen en de winkelier die hem tegen wilde houden opzij schuiven. Brown woog 132 kilo en was 1m93 lang. De politieman van wie hij het wapen wilde pakken was net zo lang, maar woog 95 kilo en was tien jaar ouder. Michael zou volgens zijn gescheiden ouders nog geen vlieg kwaad doen en lief zijn voor zijn oma.

De moeder van Micheal kreeg haar eerste kind op haar zestiende. In interviews vertelt ze dat de vader van Michael lui, gewelddadig en overspelig was. De stiefvader van Micheal is te zien op een video waar hij omstanders oproept Ferguson in brand te steken.

Keith Scott dan. Zijn vrouw had eerder in 2015 de politie gealarmeerd omdat Scott haar had mishandeld en met de dood bedreigd. Hij had een vuurwapen, zei ze. Later trok ze haar klacht in.

Toen Scott werd aangehouden trok hij een Colt .380 uit een enkelholster en weigerde het wapen op de grond te gooien. Daarop opende een zwarte politieman het vuur. Volgens de familie van Scott had hij helemaal geen pistool, maar las hij een boek terwijl hij op zijn zoon wachtte. Er is echter nooit een boek gevonden.

Freddie Gray tenslotte had een strafblad en was ten tijde van zijn arrestatie in het bezit van een knipmes. Gray was 25 jaar, 1,73m lang en woog 66 kilo. Zes politiemensen zijn voor zijn dood verantwoordelijk gehouden, waarvan drie Afro-Amerikanen. Hij overleed door blessures aan zijn ruggengraat. De zaak tegen de politiemensen werd met de nabestaanden geschikt voor een bedrag van $6,4 miljoen.

Wat deze drie mannen gemeen lijken te hebben, is – voor zover je daarvan in generaliserende zin kan spreken – een getto leven. Een cultuur waarbinnen de mensen weinig scholing genieten en nauwelijks betaald en bestendig werk hebben. Een samenleving waarbinnen relaties weinig duurzaam zijn, waar veel wapens en drugs voor handen zijn en geweld de onderlinge verhoudingen tekent.

Ter verdediging van de drie gedode zwarte Amerikanen voert Cullors aan dat zij geen keuze hadden om wel of niet met de politie in aanraking te komen. Wij blanken hebben die keuze dus wel, volgens haar.

Dat roept de vraag op of Michael Brown de keus had om de politie te ontlopen. Ik denk het niet want zijn signalement en dat van zijn brother in crime wees overduidelijk op hen. Maar waarom deed hij niet wat de politie zei? Waarom begon hij te vechten en probeerde hij het politiewapen te pakken?

Idem Keith Scott. Waarom had hij een pistool bij zich? Waarom was het wapen verborgen in een enkelholster en waarom liet hij dat pistool niet uit zijn hand vallen toen hij daartoe werd gemaand? Even zovele keuzes die uiteindelijk leidden tot zijn dood. De omstandigheden rond het overlijden van Freddie Gray lijken van een afstand op die van Mitch Henriques, de Arubaan die door een nekklem van een politieman om het leven kwam; overreageren van politiemensen op een incident, maar van zwarte politieagenten in gelijke mate als hun collega’s.

Black Lives Matter (BLM) is opgekomen nadat in 2012 de Afro-Amerikaanse Trayvon Martin, volgens Cullors ‘een kind nog’, was doodgeschoten en ‘zijn moordenaar’, een latino, werd vrijgesproken. (Cursivering van mij.) Een 17-jarige een kind noemen en de man die hem – naar hij beweerde – uit zelfverdediging doodde, een moordenaar, is een keuze mee te gaan in het slachtoffer-discours van BLM.

Obama zei bij de dood van de 17-jarige Trayvon: ‘If i had a son he would look like Trayvon.’ Daarmee speelde hij in op het sentiment van de raciale solidariteit. Terecht als vals ontmaskerd omdat zijn kinderen zijn opgegroeid onder totaal andere omstandigheden. Vader en moeder hoogopgeleid, duurzaam verenigd, niet gewelddadig, geen drugsgebruik etc. Misschien dat Cullors zal zeggen dat in het gezin Obama ‘witheid’ de norm is.

Wat mij tegenstaat in het BLM verhaal is de eenzijdigheid van het slachtofferschap. Mogelijk zijn niet alle gettobewoners crimineel. Misschien slaan niet alle zwarte mannen hun vrouwen. Wie weet gebruikt niet iedereen drugs en zijn er mensen die niet voortijdig hun school verlaten. Maar alle mensen die dat wel doen slachtoffer noemen van de ‘witte maatschappij’, is ze hun verantwoordelijkheid afnemen.

Worden zwarte Amerikanen systematisch gemarginaliseerd of marginaliseren zij zichzelf? Dragen zij zelf bij aan hun ‘ontmenselijking’? In ieder geval blijkt uit cijfers dat zwarte mannen uit het getto een grotere kans lopen om door andere zwarte mannen te worden doodgeschoten dan door de politie. Maar daarover hoor je BLM niet, en ook de interviewer van NRC Handelsblad niet. Het is het zoveelste empathische en kritiekloze leegloop-interview in die krant.