De Belgische advocaat Pol Vandemeulebroucke wil de doodstraf voor terroristen. Daar valt iets voor te zeggen, maar het heersende gelijkheidsdenken kan daarbij naar ik vrees voor vreemde uitwassen gaan zorgen.

Het is een discussie die op zichzelf genomen al voldoende zal zijn voor een traumatich debat – ongeacht de uitkomst. Het idee dat je het einde aan een leven maakt is een gedachte die voor veel moderne Nederlanders onverdraaglijk is. Een mensenleven beëindigen vindt men dan vaak helemaal onvoorstelbaar.

De argumentatie van Pol Vandemeulebroucke is in de kern eenvoudig: wie meent gewelddadig de maatschappelijke orde te moeten willen vernietigen, en daarbij het eigen risico erbij te worden gedood voor lief neemt, heeft zijn recht op beschikking over de rest van dat eigen leven verspeeld. Als je iets als dit aan het zelfbeschikkingsrecht koppelt, dan is de logica onontkoombaar: weggegeven blijft weggegeven. Wie tijdens een terroristische daad, of de voorbereiding daartoe, het eigen leven in de waagschaal gaat stellen, heeft zijn rechten verbeurd.

Zelfs als dit principe wordt geaccepteerd, wat niet veel meer zou zijn dan een uitbreiding van het huidige recht op zelfverdediging, is de discussie daarmee hoogstens begonnen. Ten eerste is daar nog het probleem wie die levensbeëindiging zou moeten uitvoeren. En hoe. Dat is veel lastiger dan u denken zou, want hoewel we enerzijds geneigd zijn zoiets zo pijnloos mogelijk te willen laten uitvoeren, zult u zien dat dit oeverloze discussies opleveren zal. Moet degene die een injectie geeft medisch bevoegd zijn, maar is dat wel verenigbaar met de medische professie? Wie daarover meer weten wil verwijs ik voor het gemak naar discussies in de USA over dit onderwerp.

Het tweede probleem is dat het heersende gelijkheidsprincipe direct in stelling zal worden gebracht. Onmiskenbaar staat als eerste op de rol de aanstaande discussie dat binnen het huidige terrorisme vooral islamitisch geïnspireerden zullen worden voorgedragen voor executie. Dat dat zal uitdraaien op een racisme-debat lijkt onvermijdelijk.

Ook als deze horde door de voorstanders van de doodstraf genomen zou worden, kunt u rekenen op een debat over hoe ver die definitie van terrorisme waarbij de doodstraf moet worden toegepast zal moeten gaan. Zijn boze buurtbewoners die een AZC in brand steken eveneens terroristen die in aanmerking moeten komen te worden onthalst? Is het complotteren teneinde een terroristische daad te stellen eveneens voldoende om op het schavot te eindigen? Hoe ver mag het instellen van beroep duren alvorens de veroordeelde daadwerkelijk wordt geëxecuteerd? En is de termijn die zou verstrijken tussen daad en executie daarmee niet onmenselijk opgerekt? Opnieuw verwijs ik voor de discussie hierover naar de uitgebreide debatten dit aangaande in de USA. Ook als bewijs dat deze discussies onvermijdelijk zullen blijken.

Alles bijeen lijkt het mij dat bovenstaande genoeg redenen bieden zal om er van af te zien – al is een discussie wellicht wenselijk vanuit het oogpunt dat we er over zullen moeten nandenken. Want al is het nu min of meer gebruikelijk dat de mest fanatieke terroristen doorgaan met hun acties tot ze door de politie worden doodgeschoten; verbeterde beveiliging zal (hopelijk!!) in de toekomst meer en meer aspirant-terroristen te zien geven die tijdig konden worden gestopt. Die voor een paar jaar opsluiten? En dan wat als ze vrijkomen? Het verhaal van Mohammed B. toont dat berouw, inkeer en verandering van mening niet kunnen worden gegarandeerd – behalve als middel om onverwachts vrij te kunnen komen natuurlijk.

Elk debat hierover wordt hoe dan ook traumatisch, maar dat zal in het niets vallen bij de trauma’s die zullen volgen op daadwerkelijke herinvoering van de doodstraf. Omdat het zo onbeschaafd is. En omdat we niet meer gewend zijn aan onbeschaafdheid, en hoe daarmee om te gaan.