Het ministerie van Financiën heeft aangifte gedaan tegen topambtenaren van de Belastingdienst vanwege hun rol in de toeslagenaffaire.

De Belastingdienst krijgt z’n trekken thuis. Inmiddels heeft de dienst erkend dat voor extra controles op de inkomstenbelasting dubbele nationaliteit gebruikt wordt als criterium. Dat bericht viel niet goed na de toeslagenaffaire en de UWV affaire. Jesse Klaver en Zihni Özdil: riepen “onversneden racisme” en “ethnisch profileren”. Profileert de Belastingdienst etnisch? Is de dienst racistisch? Dit is een complex dossier. Hier speelt immers niet enkel het dubbele paspoort als criterium, maar ook hoe wij met allochtonen omgaan en ‘zij’ met ‘ons’. Belangrijk is de inhoud van de gehanteerde begrippen.

Discriminatie kan omschreven worden als onderscheid maken. Bedoeld wordt dat dit onderscheid gemaakt wordt op basis van vooroordelen, stereotypen. Een ‘stereotype’ is een overdreven beeld van een groep mensen dat vaak niet volledig overeenkomt met de werkelijkheid. Het is meestal een vooroordeel of negatief denkbeeld en wordt vaak gebruikt als rechtvaardiging van bepaalde discriminerende acties. Anderzijds: wij allen hebben vooroordelen, wij allen stereotyperen, wij allen discrimineren. Degene die meent niet te discrimineren is een leugenaar, niemand ontkomt eraan. Het heeft zich evolutionair ontwikkeld in het drie miljoen jarig bestaan van de mens. In oorsprong ter bescherming tegen wilde dieren als we etymoloog prof. Frans de Waal kunnen geloven. Lees de boeken van psycholoog prof. Victor Lamme en Malcom Gladwell: iedereen valt door de mand bij een MRI scan van het brein: niemand ontkomt aan vooroordelen, stereotyperen en discrimineren. Dat dient tot bescheidenheid voordat men roept “discriminatie”. Want: “Ook gij Brutus!

Zijn dubbele paspoorten in een juridische context discriminatie? Ja. In juridische context betekent discriminatie “het onrechtmatig onderscheid maken tussen mensen of groepen.” Dat doet zich voor bij de Belastingdienst. Dat is niet goed, want een criterium als ‘dubbel paspoort’ hanteren is niet neutraal, dus weg ermee. De Belastingdienst moet opereren in het spanningsveld tussen neutraal handelen – belastingplichtigen moeten gelijk behandeld worden – en mensen die belasting ontduiken of onrechtmatige uitkeringen krijgen, moeten worden ‘gepakt’. Belastingontduiking gaat ten koste van ons allen, het is immers ons aller belastinggeld. We moeten er eerlijk mee omgaan vanuit solidariteit. Belastingontduiking betekent geen solidariteit met alle Nederlanders. Menig Nederlands burger zal wellicht denken “als het criterium van dubbele paspoorten helpt bij de opsporing van ontduikers: prima, dat is goed voor m’n portemonnee.”

Weten we wat dit dubbele paspoorten criterium heeft opgeleverd? Zette het zoden aan de dijk? Is daar iets van bekend? Het lijkt me zinvol daar kennis van te hebben!

Is het criterium van dubbele paspoorten een vorm van racisme? Nee. Het begrip ‘menselijk ras’ veronderstelt dat de mens op basis van uiterlijke en genetische kenmerken in groepen ondergebracht kan worden, hoewel de wetenschap laat zien dat de verschillen tussen rassen soms kleiner zijn dan de verschillen binnen deze groepen. Bij de Belastingdienst is geen sprake van onderscheid naar rassen. Jesse Klaver’s en Zihni Özdil’s “onversneden racisme”-geroep is tendentieuze stemmingmakerij. Valt dit onder de vrijheid van meningsuiting? Is hier sprake van smaad? Van Dale omschrijft smaad als ‘bejegening die iemands eer, goede naam of aanzien aantast, opzettelijke grievende belediging’. Ik zou hierover een jurist willen horen. Persoonlijk lijkt me dat hier een smaad-casus te maken is; personen worden immers voor ‘racist’ uitgemaakt, ‘onversneden’, nog wel.

Ons land wordt geteisterd door fraudes van inkomstenbelasting en uitkeringen. Dit kost de welwillende Nederlandse belastingbetaler ‘klauwen met geld’: Polenfraude, Bulgarenfraude, Marokkanenfraude enzovoort. Het is bekend dat sommige inkomensbelastingplichtingen aantoonbaar wat te verbergen hebben. Turken of Marokkanen hebben veelal nog een huis of ander bezit (grond) in hun herkomstland, een tweede vakantiehuis. Dat mag, er is niets op tegen. Het dient echter wel opgegeven te worden als onderdeel van het totale vermogen.

Dat doen ze niet, zoals we weten, en daarover is onze regering in conflict met Marokko. Marokko werkt niet mee om deze fraude te verhinderen. Een criminoloog: “ik heb geen tweede huis, maar wel spaargeld. Dat moet ik ook opgeven. We worden opgelicht.” De vertrouwensrelatie is geërodeerd, om zeep geholpen door oplichters. Is het dan vreemd dat ook het vertrouwen in politici erodeert? Men acht dit een ‘soft society’. De burger wordt niet alleen fysiek slecht beveiligd, maar ook qua portemonnee. Is het dan vreemd dat de Belastingdienst een dubbele nationaliteit invoert: “we moeten een einde maken aan al die fraude, we vissen in de vijver waar veel vis is.”

Is het criterium van dubbele paspoorten een vorm van ethnisch profileren? Nee. Etnisch profileren is het doelgericht gebruik maken van criteria of overwegingen omtrent ‘ras’, huidskleur, etniciteit, nationaliteit, taal en religie – zowel operationeel als organisatorisch– terwijl daarvoor geen objectieve rechtvaardiging bestaat. De klacht tegen de Belastingdienst is gebruikmaking van de kennis van iemands nationaliteit.

Oorzaak en gevolg moeten uit elkaar gehouden worden. Want stel dat Marokkanen, Turken en Afghanen hun belastingen voorbeeldig opgeven en afdragen en het zouden Canadezen zijn met een dubbel paspoort die men verdenkt in de fout te gaan, dan zou men Canadezen ‘pakken’. Of, stel dat de Belastingdienst horeca ondernemers verdenkt die inkomstenbelasting te ontduiken, dan gaan ze achter horeca ondernemers aan. Dat hoor je niemand over ‘racisme’ en ‘etnisch profileren’. Het gaat de Belastingdienst dus om de ‘pakkans’, niet om een specifieke bevolkingsgroep qua afkomst achterna te zitten. Wees dus voorzichtig met de kreten ‘racisme en etnisch profileren’.

Conclusie: de Belastingdienst discrimineert wel, maar is niet racistisch en profileert niet etnisch. Niet iedere vorm van discriminatie is ook etnisch profileren of van een racistische dispositie. Het criterium was niet afkomst of ras, maar de pakkans. Het gaat dus niet om afkomst, maar om het bestrijden van wangedrag. Mensen worden beschadigend als ‘racist’ gekenschetst, terwijl het om gedrag gaat waarop wordt gemikt. Telkens wordt deze ‘vergissing’ gemaakt door media en politici. Moet de directie opstappen? Neen, het gaat immers om pakkans, niet om ras of nationaliteit. Dus volsta met een indringend gesprek en een cultuuromslag. Pas bij recidive wordt het anders.

Overigens zal het inleggen van een criterium als dubbel paspoort niet langer nodig zijn. Algoritmen voor de complexe databestanden leiden dan als vanzelf naar belastingontduikers. Als dat subjecten zijn met een dubbel paspoort dan zij het zo, maar daar kun je het algoritme niet de schuld van geven.

Nu doet zich bij de Belastingdienst nog een ander fenomeen voor. Het personeel is etnisch zeer divers. Minister Van Engelshoven kan in dit opzicht tevreden zijn, maar ten onrechte. Columnist Elif Isitman van Het Financieele Dagblad schrijft (14.5.20):

“een voormalig belastingambtenaar vertelde me kort na de onthulling van de toeslagenaffaire anekdotes over de strikte segregatie in de kantine en over Turkse collega’s die lachend een oogje toeknepen bij bezwaarschriften waar toevallig een Turkse naam op stond. Maar ja met zo’n aannamebeleid scoor je als Belastingdienst wel diversiteitspunten.”

Dit is wél etnisch profileren door de werknemers van de Belastingdienst: segregatie op nationaliteit en doelgerichte selectie op nationaliteit wat de Nederlandse belastingbetaler klauwen met geld kost. Men is solidair met de eigen etnische groep maar niet met ‘de Nederlandse belastingbetaler’. Ook met deze werknemers van de Belastingdienst is een indringend gesprek nodig voor een cultuuromslag, bij recidive ontslaan. Dit bevestigt de conclusie van mijn studie voor “Feminisme op de werkvloer”: hoe diverser de werkvloer, hoe meer segregatie en groepsvorming met name bij hoofdwerkers. Een diverse werkvloer kan de bijl slaan aan eensgezind functioneren binnen de organisatie.

Volgens de World Value Survey scoort Nederland bovenin als het om normen en waarden gaat. Maar als je in een tijdspanne van vijftig jaar rond 230 allochtone groepen binnenlaat, zou het naïef zijn te veronderstellen dat dit geen segregatie, discriminatie en racisme teweeg brengt. Nederland is steeds tribaler en racistischer geworden, zie ook de haat jegens joden en homo’s. De correlatie is enorm. Dat is zeker niet enkel autochtoon versus allochtoon, maar vooral ook allochtoon onderling. Lees de rapporten van onze onafhankelijke onderzoeksinstellingen er maar op na. Racisme in de landen van herkomst is veel groter, zie World Value Survey. Linkse politici hebben segregatie en racisme geïmporteerd, en klagen dan dat het racisme toeneemt?

Waar het om gaat is racisme, discriminatie en etnisch profileren zoveel mogelijk te vermijden en te bestrijden. Tegen degenen die er een sport van lijken te maken om de Nederlandse samenleving aan te klagen zeg ik: “hold your fire”, we scoren nog steeds zeer goed. Bekijk het zo breed en objectief mogelijk, beide kanten in beschouwing nemend. Toon bescheidenheid, want uzelf discrimineert ook! Werk mee ter verbetering in plaats van allochtone nazaten de indruk te geven dat ze kansloos zijn in Nederland vanwege etniciteit. Dat geeft een geheel verkeerde indruk en verwoest ambitie en inzet.

Je hebt als land dat immigranten wil verwelkomen een keuze: óf je hebt een controlebeleid aan de poort óf je controleert zwaarder na toelating. Er is geen tussenweg. Nu doen we geen van beiden. Een immigrant heeft voor ons een onbekend profiel en heeft geen historie in ons land opgebouwd: er is geen automatische vertrouwensrelatie aanwezig. Het feit dat je geen historie hebt, is juist een reden om te onderzoeken of die vertrouwensband kan worden opgebouwd. Dat doe je vooraf door iemand de kans te geven zich te bewijzen, of achteraf door iemand zwaarder te controleren.

Door te bepleiten dat zwaarder controleren op immigranten juridisch ontoelaatbaar is, geef je impliciet te kennen dat je de immigrant, zonder historie in ons land, op dezelfde wijze gaat behandelen als de burger die al jaren braaf belasting betaalt. Dat wringt. Want ons institutionele systeem is ingericht op ‘Otto Normalverbraucher’, niet op grote groepen die een loopje nemen met het institutionele systeem. We willen onze rechtsstaat behouden. Maar dat is niet toegerust op groepen die er een loopje mee willen nemen. Dat kost ‘Otto Normalverbraucher’, de brave belastingbetaler klauwen met geld. Hier kan onvoldoende op worden ingegrepen zonder de rechtsstaat geweld aan te doen.

Hier botsen rechtsstaat en ‘best practices’ op elkaar. Het vertrouwenssysteem van onze samenleving wordt ondermijnd. Immers, de huidige ‘best practice’ is thans: de grenzen open, geen controle van immigranten bij binnenkomst en geen sterkere controle daarna. Alles moet zo objectief mogelijk om de rechtstaat te behouden. En als ingezoomd wordt op een groep waarvan men het donkerbruine vermoeden heeft dat de pakkans groot is roept links: “racisme, etnisch profileren”! Dit is nogal gemakkelijk, en het ontkent de eigen verantwoordelijkheid. Dit erodeert vertrouwensrelaties in de samenleving.

Dat wordt het meest zichtbaar in de publieke sector:veel  instituties hebben het heel zwaar. De rechtsstaat is inderdaad in het geding, maar op een andere manier dan Klaver, c.s..beweren. Mijn advies is om ook dit aspect mee te wegen…

---

Frits Bosch is auteur van “Wereld op een keerpunt”, “Onbehagen bij de elite”, “Schaft ook Nederland zich af?” en “Feminisme op de werkvloer. Linkjes in zijn biografie

---

Meer over de Toeslagenaffaire en onze commentaren vindt u hier op Veren of Lood.