Het lijsttrekkersdebat gisteravond in Carre was leuk. Gewoon, leuk. Goede formule, iedereen kwam voldoende aan het woord, deskundige leiding.

Alleen was het jammer dat RTL hoopte op een equivalent van de ”wat kijkt u lief”-scene die JP Balkende twee jaar terug de verkiezingen kostte. Petra Grijzen stelde harde vragen, bleef daarin volharden, en ging er tenslotte aan ten onder. De laatste op haar lijstje, Diederik Samsom, werd nog slechts mompelend wat vragen toegeworpen. Er was een scherpe vraag bij: of Samsom als premier toe zou staan dat vader Zorreguieta de inhuldiging van zijn schoonzoon en dochter als Nederlands staatshoofd zou mogen bijwonen, maar na het bevestigende antwoord was de koek op, terwijl er uit de aard der zaak voldoende stof was om hier op door te gaan.

Opnieuw kwam Emile Roemer onvoldoende uit de verf, opnieuw zakte Jolande Sap voor haar examen als vaandeldraagster van GroenLinks, en opnieuw had de staatsmannelijke houding van Rutte het gewenste effect – dat hij eenvoudig overeind bleef. Buma probeerde leuk te zijn – wat ie niet is – Pechtold was vrij onopvallend aanwezig, Slob deed het in het geheel niet onaardig. Geert Wilders was goed op dreef, spits, en onverslaanbaar in de korte confrontatie.

Diederik Samsom was ditmaal vrij kleurloos, al werd hij wel uitgeroepen tot winnaar van ook dit debat. Vanachter de schermen. De formele uitslag die na afloop van de nabespreking werd onthuld was veelzeggend en heel interessant, maar had feitelijk weinig met het debat van doen:

Samsom 30%, Rutte 28%, Wilders 12%. Roemer 10%, Buma en Pechtold elk 7%, Sap 4% en Slob 2%

Waarom is dit een veelzeggende en interessante uitslag? Dat heeft te maken met de manier waarop ze werd vastgesteld. Men kon als kijker inloggen op het ‘tweede scherm’ op de site van RTL, en stemmen op een winnaar. Ongetwijfeld is dit een stuk goedkoper dan ouderwets met de telefoon random 5000 mensen opbellen, maar betrouwbaarder wordt het er allemaal niet van. Niet alleen wijzen de meeste mensen de kandidaat waarop zij vermoedelijk zullen gaan stemmen als winnaar aan, maar bovendien is al enige tijd bekend dat een aantal partijen is gaan vals spelen.

Of nou ja, vals spelen. Men mobiliseert al ruim vooraf zoveel mogelijk leden en medestanders om via internet en de sociale media de eigen kandidaat zo goed mogelijk uit de stemming te laten komen. Op Twitter deed al een uur vooraf de grap de ronde dat Samsom gewonnen had, hetgeen achteraf minder grappig bleek dan in eerste instantie. De PvdA heeft goed geheim gehouden hoe ze dit aanpakt, in tegenstelling tot bijvoorbeeld GL en D66, welke partijen in de partijhoofdkwartieren complete ‘warrooms’ hebben ingericht. Het CDA had gisteravond vooraf alle leden een mailtje gestuurd met het dringende verzoek toch vooral Buma te steunen (dixit NOS). Het netwerk van twitterende VVD’ers liet zich evenmin onbetuigd, en van SP’ers is eveneens bekend dat zij ook op Twitter in grote goed georganiseerde troepen rondhangen. De gedachte is dat mensen graag op winnaars stemmen, juist als het er op aan komt een niet te onderschatten voordeel.

Zo bezien was de score van Buma, Sap, Pechtold en vooral Roemer nogal teleurstellend, vast ook voor henzelf. Sap scoorde dan nog twee maal zoveel als op grond van de peilingen mocht worden verwacht, maar zowel Roemer (helft) als Pechtold en Buma (tweederde) vielen tegen. Slob zat eveneens onder zijn gemiddelde, maar heeft hiervoor evenmin een geoliede organisatie achter zich.

Als we er van uitgaan dat zowel Samsom als Rutte al vooraf zijn gekranst als de belangrijkste kandidaten die nu nog strijden om het premierschap (Roemer was al voor gisteravond definitief afgevallen wat mij betreft), en daarom een groot deel van de ongebonden stemmers mochten verwachten aan te trekken, valt op dat Geert Wilders het bij het publiek relatief goed deed, in ieder geval veel beter dan bij het premiersdebat vorige week. De grote achterstand op beide koplopers is niet erg relevant: niet alleen zijn er zeer veel mensen die Wilders uit principe alleen in het stemhokje durven steunen, maar ook is mij niets bekend van een georganiseerde groep PVV’ers die hem helpt op de manier waarop andere partijen hun achterban hebben georganiseerd. Dat suggereert een grotere groep ‘natuurlijke stemmers’ dan bij de partijen die in score wat achterbleven.

Dat VVD en PvdA de grootste partijen zullen worden op 12 september zit er wel in, maar de uitslag van deze stemming over wie dit debat gewonnen heeft is voor mij het eerste echte signaal dat de ‘gordijnbonus’ waarop de PVV stiekem rekent, meer is dan slechts ijdele hoop. Wilders c.s. zouden wel eens opnieuw voor een verrassing kunnen gaan zorgen.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.