Samenzweringstheorieën en de media gaan niet samen. Bij veel MSM is sprake van kinnesinne als iemand buiten hen om met een sensationeel verhaal komt, dat alle schijn van redelijkheid heeft. Maar! Er is meer.

Aluhoedjesverhalen zijn van alle tijden. De term zelf verwijst naar het overheidsadvies (uit de vroege jaren 50) om in geval van een nucleaire aanval uzelf te beschermen met een aluminium kapje op uw hoofd. Tegen de straling, en zo.

Dat domme overheidswaarschuwingen als deze de eeuwen door eerder gewoonte waren dan een uitzondering, heeft alles te maken met het imago dat de overheid van zichzelf in stand wenst te houden. Dat zien we bij veel van de uitspraken van Hugo de Clown, maar ook bij andere zaken waarover een bevolking zich ernstige zorgen kan maken, en waartegen een overheid niet de middelen heeft iets te doen. Voor veel mensen is de rechtvaardiging van het bestaan voor een overheid waaraan we grote sommen belastinggeld afdragen, het vermogen van een staat zaken te regelen waar mensen in hun uppie zelf nauwelijks toe in staat zijn, en zeker niet worden geacht zich er mee te bemoeien.[1]

Maar aangezien het bestaan van overheden mede verbonden is met de wens van burgers beschermd te worden tegen allerlei grote gevaren, is er geen ontkomen aan dat sommige angstgolven soms over de plinten klotsen. Al dan niet gemanipuleerd door belanghebbenden – zoals eertijds door de Sovjetunie, die de nog steeds bestaande angst voor kernenergie er diep in wist te rammen uit vrees voor de installatie van nieuwe kernraketten in West-Europa[2].

Maar wat maakt de verbinding tussen samenzweringstheorieën en de media nu zo pregnant? Het harde verzet dat vanuit veel media tegen veel van dergelijke theorieën wordt gevoerd! Veel media zijn van oudsher zelf de bronnen van dergelijke samenzweringsgedachten – het is de oudste clickbait denkbaar. Daarmee verkocht je altijd extra kranten, en hoezeer men zich dat bewust werd zagen we toen ‘de kwaliteitsjournalistiek’ zich ontfermde over het werkterrein van roddelbladen, waarna deze grotendeels uit een krimpende mediamarkt werden gedrukt. De wachtkamer van uw huisarts getuigt dat ze nog bestaan, maar kent u iemand die ze nog koopt?

Veel human interest verhalen hangen qua wordíngsgeschiedenis overigens nauw samen met samenzweringstheorieën. Herinnert U zich nog hoe recent in Leiden het onderzoek naar Paul Cliteur op gang werd gebracht? De grote media sprongen er direct bovenop – het was het soort verhaal dat zijzelf graag verspreiden. Was Paul Cliteur een gevierde beschermeling van de media geweest, dan had men het ongetwijfeld bestempeld als een samenzweringstheorie, of iets van dien aard. Deze zaak laat overigens ook het verschil tussen een samenzweringstheorie en een complottheorie goed zien. De media beraamden geen complot tegen Cliteur, maar waren direct bereid zich er achter te gooien toen die theorie er over eenmaal gelanceerd werd.

Complottheorieën, zou ik willen poneren, zijn meer partijgebonden dan samenzweringstheorieën. Die laatsten appelleren vooral aan diepe angsten waarmee de meeste mensen zijn behept, terwijl de complottheorieën vaak functioneel politiek partizaan zijn. En ook dat toont in de mediareacties er op. Soms zijn journalisten nèt gewone mensen – al denken ze daar zelf fundamenteel anders over.

---

1. In die zin is de bemoeienis door burgers middels NGO’s een vorm van ongewenste inmenging in staatszaken. Dat de staat NGO’s thans vaak manipuleert door hen te subsidiëren – en er niet zelden mee aan tafel zit – zijn in dat verband heel kenmerkende feiten. Het gestoorde Bill Gates-initiatief om de opwarming van de aarde tegen te gaan middels klimaatveranderingen op eigen houtje is de facto ook een uitvloeisel van dit principe.
2. Dit is het perfecte voorbeeld van een diep sluimerende angst – het onbekende dat vanuit het niets kan toeslaan is de basis van alle horrorverhalen – die kundig geëxploiteerd werd. Moderne bevorderaars van immigratie doen iets vergelijkbaars met propaganda over asielmigranten als de ‘redders van onze economie’ die uit het onbekende verschijnen om ons bij te staan.