Opvallend zijn ze maar zelden, de berichten in het VNG-magazine, Binnenlands Bestuur en meer van dergelijke magazines voor besturend Nederland. Maar wie wil weten hoe in Nederland de hazen lopen dient ze in de gaten te houden, want dit is waar U toekomstige ellende die op U afkomt vroeg signaleren kunt.

De VNG is een wat bijzondere organisatie. Begonnen als belangenbehartiger voor gemeenten die zelf onvoldoende bestuurlijk goed onderlegde mensen hadden om gelijkwaardig te kunnen onderhandelen met ‘Den Haag’, is het langzamerhand verworden tot een beleidsvehikel waarmee bestuurlijke elites ongemerkt zaken kunnen voorkoken. Want de meeste gemeenten slikken voorstellen van de VNG ondertussen als komend ‘van onszelf’, wat beslist het geval niet langer is.

Een fraai voorbeeld is het berichtje gisteren met de kop Ruime steun voor bestuursakkoord over asielinstroom. Het meldt dat 90% van de gemeenten die reageerden op het beleidsstuk Verhoogde Asielinstroom (Pdf) akkoord zijn met de inhoud. Vrolijk constateert het blad:

Uit de ledenraadpleging is gebleken dat 94,24 procent van de gemeenten met het akkoord instemt. Van de 393 gemeenten reageerden er 263. Het bestuur van de VNG heeft akkoord het nu definitief vastgesteld.

Maar wat staat er in de preambule van dat stuk? Genoeg om je haren te berge te doen rijzen in ieder geval. Zoals:

De verhoogde asielinstroom vraagt tegelijkertijd om een duidelijke verantwoordelijkheidsverdeling en een bijbehorende aanspreekbaarheid op ieders verantwoordelijkheid. Het Rijk en de gemeenten komen middels deze bestuurlijke afspraken overeen om gezamenlijk, schouder aan schouder, de huidige opgaven het hoofd te bieden.

Minstens zo interessant is de manier waarop de VNG een mechanisme klaar zet om de sociale druk op gemeenten zo groot mogelijk te maken – zoals bekend is de overgrote meerderheid van mensen sneller bereid aan iets toe te geven als anderen ook mee doen. Niet iedereen springt in een sloot als anderen dat doen, maar het zijn er toch verdomd veel. Welnu:

Daarnaast worden regionale regietafels georganiseerd die bijdragen aan een integrale benadering van de opvang van asielzoekers en huisvesting van vergunninghouders. De Commissarissen van de Koning zijn als Rijksheer gevraagd een rol te spelen in de organisatie van de regionale regietafels.

Het is moeilijk nee zeggen als je bestuurlijke kennissen en collega’s kennelijk al hebben ingestemd. Wat dit aangaat moet nog een ernstig democratisch probleem worden belicht: dit zijn bestuurlijke afspraken die nooit goed door gemeenten worden besproken. Gemeenteraden nemen stukken als deze over het algemeen voor kennisgeving aan, en krijgen indien de nood dan aan de man komt te horen dat ze er in een eerder stadium al ruimhartig mee hebben ingestemd. Ook hierin zal dan gelden, dat de meesten er in mee zullen gaan. De afspraken zijn immers al gemaakt, en dan kun je er niet onder uit, nietwaar?

Niet waar.

De VNG kan haar leden voor zover mij bekend niet dwingen het hier weergegeven beleid ook daadwerkelijk uit te voeren. Veel meer dan een onderschrijven van een intentie kan dit niet zijn. Echter, dat is ook niet nodig. Want dat het de bestuurders als vertegenwoordigers van die gemeenten extreem moeilijk wordt gemaakt er van af te wijken, is het doel waarnaar wordt gestreefd. Die bestuurderen zullen op hun beurt weer grote druk uitoefenen op de gemeenteraden die zij vertegenwoordigen om in te stemmen. Dit met een beroep op de gemeenteraad hun bestuurlijke geloofwaardigheid overeind te houden, die ook zo nuttig is bij het aanstaande akkoord met buurgemeenten over een collectief contract dat de vuilnisophaaldienst gaat privatiseren.

Niet onbelangrijke noot. De VNG zit vol met bestuurlijke regenten, meestal van ‘progressieve’ huize. Hun bestuurlijke wortels gaan via partijbindingen een stuk dieper dan die van lokale partijen en de gemeentelijke VVD-vertegenwoordigers. En het is ook deel van hun politieke carrière om zo een bepaald soort beleid door te drukken. Een gevolg daarvan is dat beleid als dit automatisch een bepaald politiek stempel meekrijgt.

Gisteravond reageerde er op Twitter een gemeenteraadslid uit Velsen. Ik geef hieronder drie tweets die de kwestie wat mij betreft duidelijk samenvatten:

Daar werd nog aan toegevoegd dat de VNG dit op meer dossiers zo aan pakt, onder andere met de plaatsing van windmolens. Je kunt als alerte burger tegenwoordig nauwelijks nog oplettend genoeg zijn. Maar had voor een dergelijke taak nu niet juist de gemeenteraad bij uitstek een functie? De VNG laat zien hoe die functie ondergraven wordt. Hier ligt een schone taak voor de vertegenwoordigers van lokale partijen hier scherper op te letten. Belangrijk èn noodzakelijk.