Het gedrag van premier Rutte begint uit de pas te lopen met de taak van een premier in Nederland. Dat is minder onschuldig dan het lijkt.

Een premier heeft in Nederland de taak de kabinetsvergaderingen voor te zitten en de besluiten van het kabinet politiek te verdedigen. Tevens is de premier coördinator van dat kabinetsbeleid, en wordt uit dien hoofde dan ook beschouwd als haar politiek leider.

Een behoorlijk abstracte baan waar maar weinig praktische kanten zitten. Details zijn sowieso als het goed is niets waarmee men zich op regeringsniveau zou moeten bemoeien, maar aangezien de Kamer daar sinds en jaar of vijftig anders over denkt heeft zich op dat vlak een ontwikkeling voorgedaan naar praktische bemoeienis met zaken waarover vaak weinig concreet te zeggen zou moeten zijn.

Altijd komt echter bij lang zittende premiers de notie boven dat ze overal verstand van hebben. Zaken die men voorheen door ambtenaren gefilterd en geduid bekeek, worden plotseling door de premier zelf aangepakt. Daadwerkelijk, alsof hij er verstand van heeft. Dat kan tot ongelukken leiden, en dat deed het deze week dan ook. Bij de ontvangst van enige BLM-demonstranten toonde Rutte zich plotseling uitermate bewogen, en deelde de media zaken mede die hij èn niet waar kan maken, èn waarover hij niet gaat. Het eerste zag er als volgt uit:

Premier Rutte (..) had naar aanleiding van de recente Black Lives Matter-demonstraties op het Catshuis mensen uitgenodigd die zich de afgelopen tijd hebben uitgesproken tegen racisme. Volgens Rutte is heel Nederland geraakt door de dood van de zwarte Amerikaan George Floyd en worden in Nederland racisme en discriminatie heel breed afgewezen.

Het tweede was bijna potsierlijk:

Hij wil de gesprekken voortzetten om als samenleving “dit gif te bestrijden” en “de emotie vast te houden die we nu allemaal voelen.”

Niet dat het allemaal niet heel mooi klinkt, maar is het de taak van een premier zo gedetailleerd te reageren op emoties van klagende burgers? Driewerf neen. Hoe cru het ook klinkt, het is in zo’n situatie de taak van een premier begrijpend te knikken en bemoedigende woorden te spreken zonder iets te beloven. Dat is genoeg en meer wordt ook niet verwacht. Maar beloften maken schuld, en hoe Rutte denkt in te lossen dat heel Nederland die ‘emotie vast gaat houden’? Mij is hij alvast kwijt, maar hij had me dan ook al niet.

Het gif bestrijden? Tot een jaar of tien terug vond niemand dat het er in Nederland erg racistisch aan toe ging, hoezeer het ook een verdienmodel was dat door sommigen al werd gepusht. Dat gif zat in die push, maar duidelijk is dat Rutte dat niet bedoelde.

Enige weken terug gebeurde al hetzelfde (de ongeprovoceerde verklaring in de Kamer dat Zwarte Piet weg zou moeten), en dit is derhalve het tweede signaal dat de premier en zijn functie te zeer met elkaar vergroeid zijn geraakt dat hij het onderscheid nog helder heeft. Rutte vertoont nu hetzelfde soort afwijking als Lubbers aan het einde van zijn regeerperiode. Kok vertrok tijdig, maar ook Balkenende begon tegen het einde van zijn premierschap ietwat ‘vreemd’ te doen. Zie bijvoorbeeld ook de manier waarop Angela Merkel zich thans gedraagt. Het Machersyndroom, dat negeert dat je slechts het hoofd van een team bent, doet mensen na enige tijd het overzicht verliezen, en geeft het gevoel dat je alles voor elkaar kunt krijgen.

Rutte moet deze zomer besluiten of hij al dan niet de VVD nog éénmaal wil aanvoeren. Deel van het Machersyndroom is dat je zelf niet meer ziet waar je feilen er aan gaan komen. Dat er binnen de VVD nauwelijks nog iemand aanwezig lijkt die het Rutte in het gezicht zeggen kan zonder te worden geëxcommuniceerd, maakt dat ik verwacht dat Rutte nog een laatste kunstje zal willen proberen, en dat niemand hem tegen houdt.

Dat wordt iets voor bier, chips en nootjes, want dit kan alleen maar een politiek drama worden.