De noodmaatregelen die als gevolg van de Corona-crisis zijn geïntroduceerd om de bevolking binnenshuis te houden werken maar matig. Juridisch is er ook veel op aan te merken, maar de echte vraag zal zijn hoe dit voor de gemiddelde Nederlander uit gaat pakken?

De redactie kreeg gisteren de interessante vraag voorgelegd hoe wij verwachten dat het verder zal gaan met de uitgedeelde bekeuringen aan mensen die zich niet hielden aan de noodmaatregelen? De uitgedeelde boetes zijn draconisch te noemen (in ieder geval vanuit het perspectief van de normale tarieven), maar wat zal een rechter er van zeggen? Lezer C.J. Dekker stelde het als volgt:

Als ik het nieuws goed begrijp is er nu een noodverordening van kracht opgelegd door gemeenten afzonderlijk, dus lager overheid. Er wordt gesproken van een noodwet die maatregelen landelijk moet legaliseren.
De huidige beperkingen gaan in tegen de grondwet (probleem geen Constitutioneel Hof en verbod rechter aan de grondwet te toetsen). Strafmaatregelen zullen pas na de noodwet rechtsgeldig zijn.
Hoe zit het met alle mensen die nu bekeurd zijn op grond van de plaatselijke verordeningen? Deze zijn in strijd met de grondwet en naar algemeen strafrecht is een feit pas strafbaar nadat het in een wet is opgenomen en gepubliceerd. Er is geen terugwerkende kracht voor strafbaarstelling. Spugers en dieven kunnen worden veroordeeld op grond van diefstal en mishandeling, maar feestvierders zonder overlast of vernielingen? Indien mogelijk zou ik graag hierover de mening van de redactie willen weten.

Ik heb er vandaag wat gegevens bij gezocht,en zal dat hier combineren met mijn ervaring hoe dit meestal afloopt in Nederland. Eerst: de noodverordening is naar ik begreep uitgevaardigd door de Veiligheidsregio´s. Dat is logisch, aangezien gemeenten bij het toezicht op de politie en de algemene handhaving van de openbare orde een kleinere rol spelen dan eertijds. Dat neemt niet weg dat voor zover ik het beoordelen kon, je deze verordening gelijk kunt stellen aan wat vroeger bekend stond als de APV, de algemene politieverordening.

De APV was een pakket voorschriften voor het algemeen gedrag die te gedetailleerd en soms te specialistisch waren voor landelijke wetgeving, maar desalniettemin regulering behoefden. Die regelingen hadden een wettelijke basis, en werden door gemeenteraden vastgesteld. Ook overtredingen van de APV konden èn werden door de politie met boetes bestraft. Al is mijn ervaring dat politiemensen er een hekel aan hadden, want dat hadden ze op de politieschool niet voor specifieke gemeenten geleerd. Maar eenmaal beboet volgde een zelfde traject als bij landelijke vastgestelde wetgeving. Over de procedure van afhandeling van de noodmaatregelen bestaat derhalve jurisprudentie genoeg. Wie beboet is kan thuis een acceptgiro verwachten voor een fors schikkingsbedrag.

Dit is het moment waarop het pas echt interessant wordt. Wie geen beroep aantekent moet altijd betalen. Zo werkt dat in Nederland. Wie eenmaal betaald heeft zonder beroep aan te tekenen is zijn geld kwijt – ook als later wordt vastgesteld dat de regeling van de noodmaatregelen niet deugde.

Nu zou het kunnen dat heel snel wordt vastgesteld dat verstrekte boetes niet rechtsgeldig waren, en ze collectief worden vernietigd. Dat zou een unicum zijn, en ik zou er niet op rekenen. Bent u beboet, dan moet u naar de rechter.

Hoe druk het bij de rechter wordt? Ook dat is interessant. Zelf ben ik wel eens naar een zitting getogen met een heel verhaal in mijn binnenzak, maar hoorde ter plekke iemand met een veel overtuigender verhaal voor dezelfde boete. Op de vraag van de rechter wie er nog meer met dit argument kwam stak ik mijn vinger op en mocht samen met 12 anderen gratis weg. Iets dergelijks zou ook hier kunnen gebeuren – rechters zitten krap in hun tijd – maar nog steeds geldt dan: wie geen beroep aantekende is de klos.

Wat betreft de feestvierders zonder overlast of vernielingen, vrees ik dat het antwoord daarop tamelijk oud is. Ik kopieer dit uit een ouder stuk:

De Romeinse gouverneur Plinius de Jongere (61- ca. 113) kreeg een klacht voorgelegd over christenen in zijn provincie Cilicië. Na onderzoek kwam hij tot de conclusie dat deze mensen niets gedaan hadden dat zijns inziens vervolging rechtvaardigde, en hij schreef een brief naar keizer Trajanus waarin hij de zaak uiteenzette, en verzocht om advies hoe te handelen. Het antwoord was verhelderend: christenen waarover geklaagd werd hadden de openbare orde verstoord, zodat tegen hen moest worden opgetreden.
Om dezelfde reden werd het Plinius ten strengste verboden om christenen op te sporen om te kunnen berechten, want ook dat zou de openbare orde meer verstoren dan wenselijk was.

Vaak zullen de bekeuringen zijn uitgedeeld als ultiem gevolg van klachten. Maar ook als de politie de bekeurde mensen spontaan zelf heeft opgezocht, is hetzelfde principe geldig: wie geen aanleiding geeft, zal niet snel worden lastiggevallen. Zeker niet in een tijd waarin grote groepen jongeren over straat zwerven bij het minste of geringste tot de aanval over gaan – zonder aanziens van functie of persoons – kun je er veilig van uitgaan dat ook de politie daarmee voorzichtig zal zijn.

Ga er altijd van uit dat in Nederland de afhandeling belangrijker is dan de wetgeving of de kwaliteit er van.