Het is niet de eerste maal dat we het moeten constateren, maar het blijft verontrustend: slechts van buiten de politiek is een redelijke beoordeling der EU mogelijk.

Het is in dat licht dat ook moet worden geconstateerd dat eertijds PvdA-minister Ronald Plasterk een soort eenmansoppositiepartijtje aan het worden is. Een opiniestuk van Plasterk vorige week in de Telegraaf bepleitte na te denken over een vertrek uit de eurozone, overduidelijk met het oogmerk de samenwerking binnen de EU levend te houden, maar afstand te nemen van de federaliseringsgedachte.

Al even op merkelijk is dat Plasterk zijn gedachten via de Telegraaf naar buiten brengt. Plasterk heeft als mijn geheugen me niet bedriegt ook geschreven in zowel Volkskrant en NRC, en ik vermoed dat ook Trouw heel blij zou zijn door de oud-minister serieus te worden genomen. We moeten er dus van uit gaan dat het publieke debat vanuit het perspectief van de MSM politiek correcter verplichtingen heeft dan dat men argumenten als van Plasterk wenst te publiceren, of dat Plasterk zelf  er niet op vertrouwt dat deze kranten het juiste medium zijn.

De analyse van de situatie zoals Plasterk die geeft lijkt me zowel redelijk als accuraat, maar het voorstel dat hij doet is eigenlijk tè redelijk. Terug gaan naar een situatie waarin een opt-out zowel mogelijk is als wordt geaccepteerd door de andere lidstaten is net zoiets als op een drukbereden éénspoorstraject besluiten terug te gaan naar een eerder station dat men een uurtje eerder passeerde. Daar moet bij worden aangetekend dat naar mijn gevoel Plasterk het principe van de eertijdse opt-out niet volledig begrijpt. Dit was, dat mettertijd ook de landen die een opt-out hadden bedongen alsnog in de schoot van de hardcore EU terug zouden keren.

Dat de redelijkheid daarvan nu nauwelijks nog ter discussie staat nu de EU op een doodlopend spoor lijkt te staan zonder aanstalten te maken gelegenheid te bieden voor een terugkeer naar een eerdere situatie is feitelijk een andere kwestie.

Plasterk bespreekt ook kort het proces waarbij de Nederlandse afgevaardigden naar Brussel snel transformeren naar Brusselse afgevaardigden in Nederland (een fraaie beeldspraak)[1], en laat daarmee feitelijk zien dat er in redelijkheid geen objectief argument kan ontstaan. Zodat de enige keuzes die resteren inderdaad zijn die tussen het verlaten van deze EU, en volledig opgaan in een entiteit die zal ontstaan na de federalisering die Brussel nu voor ogen staat..

Uit Plasterks column valt op te maken dat hij zelf op zoek is naar een derde weg. Maar dat is een derde weg die de EU zich na Brexit niet langer veroorloven kan. Mijn indruk is dat de kans daarop een jaar of vijftien terug met man en macht is dichtgemetseld in Brussel, dat zich sindsdien vrijwel uitsluitend heeft gefixeerd op de ever closer union. Niet alleen is dat een geloofsartikel geworden dat de Eurocraten niet zullen loslaten. Want een gerede kans bestaat dat als ze het zouden doen, een aantal landen de huidige EU inderdaad opgelucht zouden verlaten.

De Eurocraten hebben de eurozone zo geconstrueerd dat er geen keuze meer is als je er eenmaal in bent gestapt. De consequentie is dat EU en eurozone thans gezamenlijk uiteen zullen spatten als zij de eigen regels blijft volgen. Maar ook als ze dat niet doet is die uiteenspatting niet lang meer te voorkomen.

---

1. Dit proces is overigens welbekend. In het begin van de 16e eeuw vertrok de jonge Habsburgse prins Karel V naar Spanje om ook daar het koninklijk bewind op zich te nemen. Hij nam een vertrouwde entourage mee vanuit de Lage Landen, die door het Spaanse hof echter werd beschouwd als indringers en een voorbeeld van veroverende dictatuur. Hun nakomelingen integreerden in dat Spaanse hof, en keerden rond 1555 samen met koning Philips II terug naar Brussel – waar de adel der Nederlanden hen ook prompt herkende voor Spaanse adel die als voorbeeld van veroverende dictatuur werd beschouwd. De integratie van de vroegere Nederlanders in het Spaanse hof was ´een succes´ gebleken. De tijden veranderen, de sociale processen hoogst zelden.