Het verdrag van Schengen, dat regelde dat binnen de Schengenzone geen grenscontroles meer zouden worden gehouden, wordt met de oprichting van de ‘Vrienden van Schengen’ zo ongeveer begraven.

Tijdens een ontmoeting in Praag richtten de leiders van Polen, Hongarije, Tsjechië en Slowakije de ‘Vrienden van Schengen’ op, die je niet anders beschouwen kunt als de definitieve constatering dat het niet werkt, dat controleloze binnengebied. Zeker niet bij de huidige omstandigheden – ook in de kernlanden heeft men na enige eerdere sonderingen al besloten dat Schengen tenminste voor twee jaar wordt opgeschort – maar deze stap van de Visengrad-groep gaat eigenlijk weer iets verder dan een opschorting. Een vriend is in deze context immers niet iemand die zich met iets identificeert, maar hoogstens van enige afstand met verwondering gadeslaat wat men tracht te bewerkstelligen. Zonder de intentie tot deelname, eigenlijk.

De belangrijkste opgegeven reden voor deze stap is de indolentie van Griekenland wat betreft het stoppen van de immigratie, maar dat is naar mijn idee niet helemaal eerlijk tegenover Tsipras c.s. Griekenland is niet alleen failliet, maar is dankzij die situatie een nog nauwelijks spartelende bijwagen van de Duitse politiek geworden. Wat Frau Merkel vindt van de migratiestroom is helaas alom bekend, maar dat zou te denken moeten geven over de mogelijkheden van de Griekse regering om de instroom te stoppen. Het is niet goed, maar heel begrijpelijk.

Dat zullen ze in Warschau, Boedapest, Praag en Bratislava ook wel weten, maar ruzie maken met Duitsland als het Oog in Berlijn andere bezigheden heeft is niet het slimste wat je bedenken kunt. Dus dat Griekenland de schuld krijgt is niet zo heel vreemd. Zoals de zaken liggen is het land een heel geschikte zondebok voor vrijwel alles wat misgaat binnen de EU, in hoeverre dat ook terecht is lijkt er minder toe te doen.

De meest prangende vraag blijft echter nog steeds: hoe nu verder??

Dat wordt niet makkelijk. Voor een paar jaar een aparte dienst oprichten? Onaantrekkelijk idee. Bestaande diensten met deze ‘nieuwe’ taak belasten? Dat klinkt een stuk logischer, maar de asielmigratie belast veel instanties al maximaal. Het leger inzetten? Afgezien van de vraag welk leger, is het naar ik vrees een onontkoombaar plan. Als men Schengen inderdaad stilletjes begraaft, biedt de inzet van militairen de gelegenheid intussen op normale wijze diensten op te bouwen die uiteindelijk de grensbewaking moeten uitvoeren.

Met de vraag welk leger wilde ik eigenlijk benadrukken, dat het nog geen uitgemaakte zaak is welke controlegrenzen zullen worden getrokken. Dat de oorspronkelijke landsgrenzen dat zullen zijn, lijkt me helaas illusoir, hoe graag Geert Wilders en de PVV dat ook willen, en naar het lijkt ook de bevolking. Om de EU-scepsis een loer te draaien, kun je er bijna vanuit gaan dat er grotere regio’s zullen worden afgesproken. Zoals de al genoemde ‘Vrienden van Schengen’, Groot-Brittannië en een noordelijke regio (eenvoudig te realiseren door de Deense zuidgrens te sluiten). Maar wat doe je met de rest? De Benelux lijkt me voor de Eurocraten een te klein gebied om te accepteren, maar de Benelux samenvoegen met Duitsland, Oostenrijk en een paar van de kleine Balkanstaten die nu in de frontlinie liggen lijkt me weer een te groot gebied. Wat Zwitserland wil is trouwens een open vraag. En dan hebben we het nog niet gehad over de andere zuidelijke staten, waarbij ik er voor het gemak van uitga dat Griekenland inderdaad aan haar lot zal worden overgelaten.

Het probleem van een scheiding tussen die groep landen die ik al noemde, en de zuidelijke landen plus Frankrijk is vooral een zaak van imago. Want de grens tussen Zuid en Midden zal dan onvermijdelijk samenvallen met de Franse noordgrens – precies de scheidslijn langs welke zoveel Europese oorlogen zijn uitgevochten de afgelopen 350 jaar.

Of de EU dat idee verdragen kan?