Voetbal en strafrecht
De link tussen voetbal en strafrecht werd eind jaren tachtig vastgelegd toen als gevolg van rampen in stadions speciale maatregelen noodzaak bleken.
In Engeland is een voetbalwet ingevoerd, de Football Disorder Act, die het supportersgeweld flink heeft teruggebracht. Het succes berust op een aantal speciale straffen die op de aard van de normschending zijn toegesneden, op een effectieve opsporing en een onmiddellijke strenge handhaving. Precies de punten waarop het reguliere strafrecht te kort schiet.
Het gaat in hoofdzaak om cameratoezicht en daarmee samenhangende buitenwerking stelling van privacy bescherming, stewards van de clubs met ruime bevoegdheden, die goed samenwerken met de justitiële autoriteiten en de politie, hoge boetes en stadionverboden, die kunnen worden opgelegd zonder dat daar ingewikkelde procedures aan te pas komen en verder bijkomende maatregelen als het inleveren van paspoorten door overtreders. Het werkt en behalve de daders is iedereen er tevreden over.
In Engeland is de samenleving rijp gemaakt voor deze wet door twee afschuwelijke ongelukken in de tachtiger jaren, waar Engelse voetbalclubs bij betrokken waren en die honderden doden hebben gekost. Het Heizeldrama[1] in Brussel en de Hillsborough doden in Sheffield[2]. Het heeft daarna nog ruim tien jaar geduurd voor de FDA in 2000 tot stand kwam, nadat een eerdere wet, de Football Spectators Act, niet effectief gebleken was.
Het is duidelijk dat voetbalautoriteiten en andere verantwoordelijken in Nederland hier iets soortgelijks zouden willen hebben, want ook in Nederland loopt het supportersgeweld soms de spuigaten uit. Maar de strafrechtwereld lijkt er niet enthousiast voor te kunnen worden. Dat is jammer, want het zou een goed startpunt kunnen zijn voor een algehele herziening van het vastgelopen systeem van strafrecht en straftoemeting in Nederland.
De gedachte, dat het justitiële systeem zoals het nu functioneert een sieraad is voor onze samenleving en een toonbeeld van handhaving van de mensenrechten, berust op een vergissing. Strafrecht is een noodzakelijk kwaad en nooit een sieraad van wat dan ook. Iedere vorm van straftoemeting is een keuze voor het minste kwaad en zal altijd aan kritiek onderhevig blijven.
Wij hebben nu een strafrechtsysteem dat niet doet waarvoor het gemaakt is en dat door professionele criminelen niet serieus wordt genomen. Om twee redenen. In de eerste plaats is de kans dat je wegens het plegen van misdrijven achter de tralies komt statistisch te klein om een serieuze dreiging te vormen. De omvang van de black numbers lijkt fantastisch te zijn en ook als Justitie weet wie de daders moeten zijn van een misdrijf blijft het vaak moeilijk om het bewijs rond te krijgen en een veroordeling af te dwingen. Verder is het regime in de gevangenissen zo los dat het als een voortzetting van het criminele leven kan worden beschouwd met andere middelen. Niet de bewakers zijn dominant in het gevangenisleven maar de gevaarlijke criminelen. Zij corrumperen de bewakers en intimideren hun medegevangenen.
Een straftoemetingssysteem dat gevangenisstraf zo veel mogelijk zou vermijden zou alleen al om die reden in veel opzichten een vooruitgang zijn. Een nieuw soort straffen, als stadionverboden, buurtverboden, reisverboden, kortingen op pensioenen en ambtelijke salarissen , zouden haar kunnen vervangen.
Dat het bestaande systeem uit de negentiende eeuw niet meer werkt is evident, maar aan adequate veranderingen wordt nog onvoldoende aandacht besteed.
- Het ging om een Europese wedstrijd die in België werd gespeeld. Liverpool-fans bestormden tijdens de wedstrijd het vak waar de Juventus aanhang zat. De muur tussen de vakken begaf het en er vielen bijna veertig doden en honderden gewonden door de instorting van de muur en de gevechten tussen supporters.
- Het ongeluk vond plaats in april 1989 in het Hillsborough stadion van Sheffield Wednesday. Het was een gevolg van een paniekuitbraak onder de toeschouwers en resulteerde in de dood van 96 Liverpool-fans.
Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp