Ik heb de Tweede Wereldoorlog en de tijd erna behoorlijk intensief meegemaakt. Als kind, weliswaar, maar toch – de herinneringen bleven.

Mijn vader zat in het verzet en een paar keer hebben we huiszoeking van de Grüne Polizei gehad. Ik ben wel eens ondervraagd door zo’n Duitser, die op zijn hurken naast me kwam zitten, terwijl mijn vader in de dakgoot lag en ik een schoen van hem over de rand had zien steken. Ik keek strak de andere kant op, zodat de Duitser wel zou denken dat hij naar de buren was gevlucht, hoopte ik. Er waren andere Duitsers, die hebben mijn witte konijn Hans gestolen en opgegeten. Ik vond het niets, die Duitsers.

We maakten eind ’44, begin ’45 in de strenge winter van dat jaar de gevechten mee aan het Maasfront, waarbij de granaatscherven door de keuken vlogen en je de hele dag door het geluid van vliegtuigen en afweergeschut hoorde. Begin ‘45 werden we geëvacueerd, mijn jongere broer gedragen door mijn moeder, mijn zus en ik lopend, zij met een tas in de hand en ik met een klein rugzakje, naar de bussen die klaar stonden bij het station.

Daarna ging het per bus naar Duitsland met beschietingen onderweg. Dan stopte de bus en moest je eruit en in de greppel gaan liggen in de sneeuw. In Kaldenkirchen sliepen we, wachtend op de trein, in de zolder van een fabriek, waar eerder Russische krijgsgevangenen hadden gezeten. De dagen erna hadden we Russische luizen. De treinreis vanuit Kaldenkirchen in oostelijke richting duurde dagen in een onverwarmde trein met kapotte ramen en weinig eten. Wel ijskoud water waar je tanden pijn van deden, weet ik nog. Daarna waren we opeens weer terug in Nederland, tot enthousiasme van alle volwassenen in de coupé. We hebben een tijd lang rust gehad in Leeuwarden voor we weer terug gingen naar Roermond. Ook de terugreis duurde dagen, want de bruggen waren kapot en het spoor functioneerde niet best.

Het was in Leeuwarden ook wel oorlog geweest, maar daar merkte je weinig meer van. Eigenlijk pas weer toen de Canadezen daar arriveerden. Maar dat waren een heel ander soort mensen dan de Duitsers. De Canadezen deelden kaakjes uit en sigaretten. Vooral die sigaretten waren welkom want dat was het absolute ruilmiddel in die tijd. Voor sigaretten kon je alles krijgen.

Terug in Roermond ging ik weer naar school en in 1951 naar het gymnasium. Bij mij in de klas zat een jongen die in Indië in het kamp had gezeten; Huib Mekel heette die. Hij liet geen dag passeren zonder ons te vertellen wat hij van de Jappen vond en wat hij en zijn moeder hadden meegemaakt in Indië. Ook over de oorlog met de Japanners ben ik dus vrij goed – maar misschien wat eenzijdig – voorgelicht.

Van de Tweede Wereldoorlog en hoe mensen op die oorlog gereageerd hebben weet ik eigenlijk veel meer dan me lief is en van de boeken erover vind ik er maar een paar te pruimen. Dat is dan vooral Pastorale 1943 van Vestdijk. Dat is op zich wel raar want verder houd ik helemaal niet zo van Vestdijk, niet van Anton Wachter en niet van Ivoren Torens of Koperen Tuinen, maar wel dus van die Pastorale. Zoals hij het beschrijft herinner me de sfeer uit de oorlog ook en dat vind je bij Lou de Jong niet terug. Maar die zat in die tijd ook in Londen, meen ik.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp