Je wordt pas echt geconfronteerd met de ontwikkelingen in onze maatschappij als je oude vrienden hun gedrag ziet veranderen. Hoe hoort het, tegenwoordig?

Nog afgezien van de vraag hoe het hoort, moet je je misschien afvagen in hoeverre jijzelf stil staat, of dat anderen zich als losgeslagen wrakhout door het leven bewegen. Dit verhaal is er een voorbeeld van.

Als oud-leden van een studentenvereniging in het westen des lands – meer specifiek de barkeepers er van – proberen we ieder jaar nog eens bijeen te komen. Meestal in de buurt van Utrecht, en niet al te ingewikkeld. Pizza met een paar biertjes na beschrijft het wel. Het moet gezellig blijven. Niet iedereen kan altijd, maar gemiddeld zijn we door de jaren heen altijd minstens met een man of tien, twaalf geweest.

Gezellig: je wordt ouder, ziet anderen carrière maken, kinderen krijgen, of beiden (speciaal van betekenis voor de drie vrouwen, zo leert de praktijk). Maar je ziet mensen ook veranderen door hun nieuwe sociale omgeving. En hun mores met hen.

Door omstandigheden spraken we dit jaar af in Amsterdam, waar ik normaal nooit kom. Het stierf er van de toeristen en de rest van het publiek was een stuk zwarter dan in Utrecht. We hadden een Indiaas eettentje gevonden ergens in De Pijp (zelfverklaarde hippe wijk), en het was gezellig als altijd. Tot Maarten meende te moeten opmerken dat hij zich toch wel erg wit voelde, zo met ons groepje.

“Hoezo?”

“Nou, zo zonder Gaston. We zijn gewoon een groep witte mannen met een paar van hun vrouwen op safari. Voelt ongemakkelijk, vind ik. Moeten we misschien iets aan doen?” Het is zo’n moment dat je je herinnert dat onze oude vriend Gaston niet alleen het afgelopen jaar was overleden, maar door zijn Kaapverdiaanse afkomst ook kleur gaf aan ons groepje.

Aan zoiets moet ik als ik iemand lang ken altijd herinnerd worden. Je weet het wel – je hebt een fotografisch geheugen of niet. Voor mij is het makkelijker om me iemand te herinneren door zijn beeld op te roepen dan op een andere manier. Maar.. niet-wit? Het ietwat treurige lachje dat een handelsmerk van Gaston was kwam me voor ogen. Was dat ooit een criterium geweest dan? Op welke manier?? Ik geloof ook niet dat Gaston ons als ‘wit’ zag. We kenden elkaar, en best al lang. En we gingen jaarlijks eten for old and new times’ sake.

Moesten we dan nu op zoek naar een vage bekende uit ongeveer dezelfde tijd om Maarten een beetje comfortabel gevoel te geven? Sommigen kennen nog een Surinaamse portier, Maurice of zo, die ik in mijn woonplaats wel eens tegenkom. We knikken en zeggen soms hoi, meer niet. Aardige vent wel geloof ik. Maar om die nu als excuusneger te inviteren?

Die obsessie met ras en kleur maakt meer kapot dan je lief zou moeten zijn. Volgend jaar ben ik denk ik ziek, en daarna nog vaker als dit zo blijft. Want net zo min als ik zin heb om in de Achterhoek te gaan eten om me minder ‘wit’ te voelen, heb ik zin om er mensen bij te halen omdat ze de juiste/ontbrekende kleur hebben. Als je dat op dergelijke uitjes kunt vergeten, moet je ook kunnen vergeten dat het niet nodig is het te vergeten.