Arnon Grunberg speelt met succes de rol van schrijver op het toneel, las ik in de Volkskrant[1]. Mijn geheugen houdt me wel eens voor de mal, zodat ik zaken van een jaar geleden vijf jaar terug plaats in de tijd of omgekeerd.

Dat overkomt me vooral met tsunami’s of andere gebeurtenissen die als het ware geen geschiedenis hebben. Maar eigenlijk niet met Arnon Grunberg. Die speelt al zo’n jaar of twintig de rol van schrijver, zoals Harry Mulisch dat eerder deed. Niet op het toneel maar in het gewone leven en in de krant. Ik lees hem wel eens omdat hij op de voorpagina staat van mijn ochtendkrant. Maar van wat hij schrijft blijft me nooit iets anders bij dan een soort vaag gevoel dat het weer onzin was.

Het is niet dat Nederland geen goede schrijvers heeft, maar om een of andere reden worden bij ons vooral de mensen populair die doen alsof. Dat wil niet zeggen dat dit soort helden van de publieke opinie geen aanleg hebben. Harry Mulisch had dat zeker wel. De aanslag kan mee met de vijftig beste boeken van de vorige eeuw. Maar als je de gemiddelde gestudeerde Nederlander vraagt wat het beste boek van Mulisch is dan noemt hij niet de Aanslag of het Stenen Bruidsbed maar de Ontdekking van de Hemel, ocharme.

Bij Gerard van het Reve ligt dat anders. Die heeft maar betrekkelijk weinig geschreven dat echt goed was, maar iedereen noemt wel als zijn beste boek De Avonden. Dat is terecht. De Avonden hoort zeker tot de top van de vorige eeuw, terwijl het bijna het eerste was dat hij geschreven heeft. Wie zijn verzameld werk doorbladert zal snel zien dat na 1966, met Op weg naar het einde, er niet zo veel goeds meer uit zijn handen is gekomen, behalve dan een paar fraaie gedichten. Mulisch was een talent en Gerard van het Reve was een groot talent. Karel vond zijn broer veel belangrijker dan zichzelf, maar toch heeft deze oudere broer meer geschreven dat de moeite waard is. In zijn productie zit de opgaande lijn van de goede schrijver, die je bij de so called ‘grote drie’ juist zo mist.

Als je de oudere Van het Reve met Mulisch vergelijkt dan vallen twee dingen op: Karel van het Reve heeft vrij snel in zijn carrière door wat zijn sterkste genre is. Niet de roman maar het kleine essay, columns meer nog dan essays eigenlijk. Die kunnen over van alles gaan maar zij zijn altijd goed doordacht en in heel goed Nederlands geschreven. Van het Reve is misschien wel de beste Nederlandse filosoof van zijn tijd. Mulisch is romanschrijver van aanleg. Geen zware romans, maar spannende, lekker lopende boeken, een genre dat in Nederland niet vaak met succes wordt beoefend en waarin hij goed werk had kunnen leveren. De Aanslag is een prima voorbeeld. Toch koos hij voor het quasi diepgravende psychologische en filosofische werk, waar hij de opleiding en misschien ook wel de hersens niet voor had. Een filosoof of denker was hij absoluut niet. Hij deed in zijn leven domme dingen als het kiezen voor Fidel Castro, een ordinaire communist, die hij voor een staatsman hield en voor een held van groot kaliber.

Als hij tien jaar ouder was geweest dan zou hij, denk ik, niet voor Hitler gekozen hebben, zoals zijn vader, maar eerder voor Mussolini. Geen slecht mens, die Harry Mulisch, maar wel een mislukt talent. Wereldberoemd in Nederland en dat is tamelijk erg, naar mijn mening.

Tezamen met Gerard van het Reve hebben we dan twee van de grote drie gehad, plus Karel van het Reve, die ik hoger heb dan alle drie. De derde van de Nederlandse top list is Hermans, qua literaire aanleg de minste, maar in kwaliteit/productiviteit de beste en zeker intellectueel van veel groter formaat dan de twee anderen. Hij is niet de beste schrijver van zijn tijd, naar mijn mening, ook niet bij benadering. Ik vind Bernlef beter, Nescio, Voskuil, Anna Enquist, Hella Haasse, Louis Paul Boon en natuurlijk Elsschot en misschien ook nog wel Annie M.G. Schmidt. Karel van het Reve hadden we al. Maar ik sluit helemaal niet uit dat er nog een hele serie anderen zijn die beter schrijven dan Mulisch c.s. en die ik nooit gelezen heb. Eigenlijk lees ik liever Engels en andere moderne talen dan Nederlands. De kans dat je een boek dat in het buitenland de aandacht heeft getrokken teleurgesteld weer weg legt is domweg minder groot

———————————————————————————————————-

[1] van 29/8/11

———————————————————————————————————-

Eerder verschenen op het Blog van Toon Kasdorp