Dankbaarheid is een levensgevaarlijk begrip. De verwachting van dankbaarheid is zo mogelijk nog gevaarlijker. Rancune volgt maar al te vaak.

Iets subtieler geformuleerd is bovenstaande een waarheid die een tegeltjeswijsheid zou moeten zijn. Toch zult u zo’n tegeltje niet snel inmetselen in uw keukenwandje, want de implicaties zijn tè pijnlijk. Niet alleen impliceert het namelijk dat ook uzelf een ondankbare hond bent (een kans van 99%), maar tevens dat u van anderen geen dankbaarheid te verwachten hebt. Het zou niet in u op mogen komen.

Om de zaak nog wat gecompliceerder te maken zijn er ook mensen die met een authentieke dankbaarheid zitten en die willen uiten. Het leven is zo al niet makkelijk, maar mensen als sociaal gezelschap: het zou verboden moeten worden.

Terzijde: Geen wonder trouwens dat iedereen tegenwoordig een kat neemt. Kattenbezitters weten dat ze van dit huisdier geen dankbaarheid hoeven verwachten als ze het dier vertroetelen. Hoogstens neemt de kat kort wat extra nota van je, maar verder wordt alles geaccepteerd alsof het rechtens toe komt. Hoe comfortabel je je hier bij voelt is iets om in gedachten te houden.

Ongetwijfeld heeft u het wel eens meegemaakt: u deed goed en ontmoette wrevel en ondankbaarheid. Het is een ongelukkige keerzijde van goede daden dat de ontvanger maar al te snel geneigd is dit te voelen als een aantasting van de persoonlijke onafhankelijkheid. Instinctief wordt een verplichting tot wederdienst gevoeld (an sich een mooie emotie), en zelfs dat gevoel al kan bij mensen rancune opwekken.

Verplichtingen voelen als een aantasting van je vrijheid.

Het is een subtiel probleem. Grote weldaden voelen als grote verplichtingen, maar tegelijk is de omvang niet voor iedereen gelijk. Wat voor de ontvanger een groot goed kan zijn, is dat voor de gever lang niet altijd. Tegelijk krijgt de ontvanger die in zijn dankbaarheid niet goed tegemoet getreden wordt en te horen krijgt dat ‘het niet van betekenis was’ ondanks zichzelf een gevoel van minderwaardigheid. Soms is het belangrijk daarom een wederdienst te accepteren, soms zelfs een belofte voor de toekomst, hoe onwaarschijnlijk de vervulling ook is. Dat het accepteren daarvan een extra weldaad is waarvan de noodzaak soms zelfs nog groter is? Wij mensen zijn inderdaad geen simpele zielen.

Als tip na dit vrij zware (en onzeker makende!!) onderwerp wil ik u meegeven met goede gaven om te gaan als met een rondje dat u in uw jeugd in de kroeg wel eens kreeg. Zelf had u toentertijd wellicht niet voldoende geld geregeld gelijk op te gaan met de mensen die strooiden met rondjes, maar er komen dagen dat u dat wel heeft, of zoudt kunnen hebben. Ook al zijn de gulle gevers van weleer niet meer beschikbaar om hun toenmalige goedheid te vergoeden, u kunt de volgende generatie goed doen. Goed doen als een estafette door de eeuwen heen is een veel mooier gedachte dan wrok en rancune wegens gevoelens van ontoereikendheid. Doe goed naar vermogen, en zie niet om.

Wat niet wegneemt dat het goed is te beseffen hoe dit werkt, of werken kàn.