Gisteren kwamen de ministers van Financiën van Duitsland, Nederland en Finland bij elkaar in de buurt van Helsinki. De verklaring die zij na afloop uitgaven was er een van het stereotype EU-psychobabbel, maar toch zaten er heel interessante elementen in, met als belangrijkste hun observatie dat landen niet voor steun vanuit het ESM in aanmerking zouden mogen komen dan als zij compleet blut en feitelijk bankroet zijn. Dat komt neer op een terugkeer naar het standpunt dat zij tot juni huldigden.

De relevantie van de hierboven geconstateerde koerswijziging mag niet worden onderschat. Er gebeurde veel gisteren, maar deze bijeenkomst in Helsinki zal als belangrijke voetnoot bij het eurodrama de geschiedenisboeken wel halen, alhoewel dat ook afhankelijk zal zijn van de vastberadenheid van de ministers standvastig te zijn. Draaien onder (morele) druk van de perifere landen is eerder regel dan uitzondering gebleken.

Ook werd op de bijeenkomst besproken welke lijn deze sterkste landen van de Eurozone zouden kiezen bij de aanpassing van het ESM-verdrag als gevolg van de uitspraak van het BVG op 12 september. Op 8 oktober komt het bestuur van het fonds voor het eerst bijeen. Nog even afgezien van de gezamenlijke aanpak, is het feit op zich dat deze landen nu een groep lijken te hebben gevormd een belangrijk signaal. Tot dusver was er soms wel afstemming, maar een eigen minitop is een novum, en een teken aan de wand dat de noordelijke landen op het punt lijken te staan een steviger eigen koers te gaan uitzetten. Finland lijkt hierin het voortouw te hebben genomen. Ook opmerkelijk is het ontbreken van Oostenrijk, eveneens een sterk euroland.

Gisterochtend werden we allereerst opgeschrikt met een bericht dat het Duitse blad Bild bracht, dat de ECB en de Bundesbank hun juristen opdracht hebben gegeven na te gaan bij welke omvang van hulpverlening aan lidstaten een formele aanpassing van Europese verdragen noodzakelijk wordt. Naar verluidt dreigt een procedure bij het EU-Hof in Luxemburg, en na het feitelijke fiasco van het ESM – dank zij de uitspraak van het BVG twee weken terug – wenst men geen verdere risico’s te nemen op een ongelukkig moment met een rechterlijke uitspraak te worden geconfronteerd.

Een tweede schok was de bekendmaking in het Duitse Handelsblatt dat vanuit de Bundesbank (Buba) kritiek wordt uitgeoefend op het IMF. Volgens Buba neemt het IMF tijdens deze crisis niet alleen teveel risico’s, maar laat zij zich bovendien teveel in met de aanpak van de crisis in bijvoorbeeld Griekenland, in plaats van van afstand advies te geven en later eens te komen kijken of alles volgens afspraak verloopt. Nu is het wel zo dat het IMF er in de eerste plaats bij betrokken is vanwege haar reputatie van onpartijdige partij, maar naar het oordeel van de critici in Frankfurt laat het fonds zich te diep in met de Grieken. Ook dat het IMF veel meer geld beschikbaar stelt dan tot nog toe gebruikelijk was bij reddingsoperaties in andere delen van de wereld heeft tot opgetrokken wenkbrauwen geleid.

Dit zijn allen significante gebeurtenissen. Een belangrijke econoom als Karl Whelan concludeert uit het verslag van de bijeenkomst in Helsinki dat deze landen van plan lijken de perifere eurolanden aan hun lot over te laten. Er is in ieder geval ene sterke zaak te maken voor toenemende activiteit vanuit de Bundesbank tegen de activiteiten van de ECB zoals Draghi die voorstaat. Zoals u zich herinneren zult, is juist Buba-president Jens Weidmann de belangrijkste opposant van deze plannen. Door het IMF op meer afstand te plaatsen zouden beslissingen over minder (storende) schijven gaan lopen.  Een onderzoek naar wat de juridische grenzen zijn die men niet passeren mag komt neer op een belemmering van de door Draghi gepropageerde ongelimiteerde opkoopcapaciteit van de ECB.

Als dit werkelijk de koers van Buba wordt, is een grote politieke confrontatie met de zuidelijke staten onvermijdelijk. Wel heel opvallend is, dat Buba het initiatief van de Duitse bondskanselier heeft overgenomen, zoals eerder Draghi de leiding van de EU te kijk zette met zijn aankondiging dat de ECB alles zou doen dat nodig was, waarmee hij kostbare weken in de aanloop naar 12 september kreeg, maar tevens verplicht werd deze koers ook echt uit te stippelen, hetgeen leidde met zijn confrontatie met Weidmann op 6 september.

Al deze gebeurtenissen hebben ook de geruchtenmachine dat Duitsland zich voorbereidt op een aftocht uit de Eurozone weer doen oplaaien, niet zelden sterk beargumenteerd. Wie de groeiende Duitse verplichtingen als gevolg van Target2 verschuivingen bekijkt, ziet ook goede redenen voor Duitse onrust. Maar de tijd begint te dringen.

Spanje bijvoorbeeld is al heel ver heen. De Spaanse ellende met veel cijfers ondersteund vindt u hier. Niet alle cijfers zijn geheel up-to-date (sommige dingen zijn al erger, zoals bijvoorbeeld de jeugdwerkloosheid, 53 ipv 52%), maar als overzicht van de diepe ellende waarin Spanje zich bevindt is het een uitstekend overzicht.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.