Zondagmiddag 4 november is er in Utrecht een ‘Discussiemiddag over demografie‘ met dr. J.H. van de Beek onder de titel “Exodus sub-Sahara: Verwachte Afrikaanse massa-immigratie & de lange termijn consequenties voor de Nederlandse samenleving”.

Van de Beek is zowel wiskundige als cultureel antropoloog, en bekend van zijn bijdragen aan het immigratiedebat.

Volgens de organisatoren behoeft het geen betoog dat “een enorme migratiestroom vanuit de Afrikaanse sub-Saharalanden verwacht kan worden, vooral omdat de bevolking in die gebieden zal toenemen van ongeveer 900 miljoen nu tot naar schatting 2,7 miljard in 2060 (bij ongewenst (non-)beleid en (gezondheids)omstandigheden). Meer Afrikanen zullen de omstandigheden in het thuisland willen verruilen voor een beter bestaan in West-Europa.

Indicatief daarvoor is de afgebogen migratiestroom van Italië naar Spanje. De laatste 4 jaar arriveerden er 625.000 illegale immigranten in Italië. De verwachtingen zijn dat in 2019 in Spanje tussen de 150.000 tot 200.000 migranten zullen arriveren.

In de uitvoerige aankondiging van de bijeenkomst — die overigens is uitverkocht — zal deze Afrikaanse asielstroom van veel kanten worden bekeken: demografisch, economisch, cultureel, politiek, rechtsstatelijk enzovoort. Iedere lezer kan hiervan kennisnemen en ik heb dat ook gedaan. Toch roepen juist deze specifieke cijfers een aantal vragen bij mij op. Het leek me interessant zoveel mogelijk alle vragen die in mij opkwamen gewoon te stellen – ook die als ‘advocaat van de duivel’ (zo u wilt: van Leo Lucassen). Terugkerend thema in dit debat lijkt te worden:

een fundamentele tegenstelling tussen enerzijds een moreel appèl ruimhartig vluchtelingen op te nemen, en anderzijds de nadruk op maatschappelijke en economische consequenties daarvan. Een tegenstelling tussen een idealistisch en realistisch perspectief wellicht?

Maar hoe zouden de tegenpolen in het debat elkaar kunnen overtuigen? Met welke inzichten? Zijn nieuwe inzichten nog mogelijk? Over welke feiten, dát vooral, moeten “Mars” en “Venus” (ik bedoel dat in dit verband volstrekt genderneutraal) het eens worden? En gaat dat ook gebeuren?

1. Hoe verhouden de aantallen hierboven (dat wil zeggen, de genoemde 625.000 “illegalen” in Italië en de geraamde aanwas van 120-150.000 in Zuid-Europa volgende jaar) zich tot de totale bevolking van de EU-lidstaten samen? En als we de Visegrad-groep (landen die tot nu toe mordicus weigeren om migranten op te nemen) niet meerekenen?
2. Met andere woorden, gaat het hier niet feitelijk om relatief weinig nieuwkomers, die het ‘rijke Europa’  bij verstandig beleid makkelijk kan opnemen? Verstandig beleid wil zeggen: inclusief een actief spreidingsbeleid, gericht op het voorkomen van nog meer ghettovorming en het ‘heroveren’ van de nogo-zones in de grote steden.
3. Hoe sterk zien deskundigen bovengenoemde aantallen (625.000 en 150.000-200.000) toenemen in de jaren na 2019? Hoe bewezen betrouwbaar zijn deze schattingen?
4. Om welke totale kosten voor de ontvangende samenleving gaat het? In absolute getallen en als percentage van het bruto nationaal product? In hoeverre blijft de verzorgingsstaat betaalbaar door immigratie? Valt er een onder- en bovengrens te berekenen?
5. Wat is er waar van claims dat (Afrikaanse) immigranten ook geld opleveren, doordat zij meedoen in het arbeidsproces en daarmee bijdragen aan onze welvaart? Over welk cijfermateriaal beschikken we, inclusief werkloosheidscijfers, en kunnen we die extrapoleren?
6. Welke categorieën migranten kunnen we hier onderscheiden? Is er een reële schatting te maken van het aantal ‘echte vluchtelingen’ onder hen – bijvoorbeeld slachtoffers van Boko Haram in Nigeria? Moeten we dat onderscheid niet — heel principieel — maken? Kunnen we hierop sturen? Zouden we christelijke Boko Haram-slachtoffers actief moeten gaan ophalen? En, anderzijds, hoe krijgen we hen die hier niet mogen blijven (illegalen en uitgeprocedeerden) actief weer weg — zo snel en (kosten)efficiënt mogelijk? (Zie ook vraag 9.)
7. Mogen we het wel over geld hebben? Waarom juist niet? Of waarom wel? Hoe vervuilt dat het gesprek? Moet het debat eerst en vooral over leefbaarheid en burgerschap gaan?
8. Wat zijn de gevolgen voor de ‘zendende’ landen? Vertrekken daar in het algemeen talentvolle, grotendeels jeugdige mensen, waardoor een braindrain ontstaat die de kloof tussen Afrika en Europa alleen maar groter maakt? Of zijn de Afrikaanse emigratielanden juist blij dat ze van zoveel mogelijk hoop kansarme ‘hangjongeren’ verlost zijn?
9. Is een restrictief immigratiebeleid niet eigenlijk schier onmogelijk, zelfs als de EU-landen dat eensgezind zouden willen? Hoe is de extreem lange EU-buitengrens überhaupt waterdicht te maken? Wat is wél mogelijk? Hoe ver kunnen we gaan, ook rechtsstatelijk? (Zie ook vraag 6.)
10. Wat kunnen we leren van de klassieke immigratielanden (Verenigde Staten, Canada, Australië, Nieuw-Zeeland, Brazilië, Argentinië) en wat niet? Sinds wanneer is West-Europa eigenlijk immigratiegebied? Of is een vergelijking met de jaren vijftig en en zestig (“Nederland is vol!” “Emigreer!”) volkomen onkies?

Hiermee hoop ik een bescheiden bijdrage aan de discussie te hebben geleverd, terwijl ik helaas niet zelf aanwezig kan zijn – scheelt toch weer een duveltje in de zaal, nietwaar? Komt het een volgende keer tot een rechtstreekse confrontatie tussen de grootste ‘migratiefielen en -foben’ van dit land? Een duel tussen Van de Beek en Lucassen? Zet dan het bier en de nootjes maar klaar. Zin an!