Politiek faillissement is misschien te sterk gezegd, maar dat Nieuwsuur nog de enige effectieve bewaker van regeringsbeleid is lijkt een feit. De regering reageert alleen op hun publicaties nog adequaat.

De directe aanleiding van deze overpeinzing is:

Bij uitkeringsinstantie UWV gaan meerdere onderzoeken plaatsvinden naar aanleiding van de berichtgeving van Nieuwsuur over grootschalige fraude door Poolse werknemers. Dat heeft minister Koolmees van Sociale Zaken toegezegd aan een uiterst kritische Tweede Kamer.

Nieuwsuur trekt aan de bel, de minister gaat goed gedresseerd aan de ren, nadat het parlement al even goed gedresseerd heeft aangegeven uiterst kritisch te zijn.

Minister Koolmees van Sociale Zaken (D66) in de Kamer: ‘het heeft mijn volle aandacht’.

Verder niks ten nadele van Nieuwsuur hierover, ze doen hun werk, en dat doen ze tamelijk tot zeer degelijk. En! Zodra de redactie van het programma zijn tanden er in zet krijgen ze daadwerkelijk gedaan dat de regering reageert. Mijn probleem is dat de regering zonder de inzet van Nieuwsuur een stuk minder hard loopt voor evenzeer goed gefundeerde kritiek. Erger nog, zodra Nieuwsuur voor een onderwerp haar belangstelling lijkt te verliezen zakt de inzet van de regering navenant terug. Het parlement lijkt nauwelijks nog een eigen rol te spelen in de dynamiek tussen dit journalistieke programma en de regering, anders dan van doorgeefluik.

Dat bleek met name afgelopen half jaar heel sterk. Toen Nieuwsuur (en Trouw) meer over het Syriëschandaaldebat boven tafel kregen kwam er een Kamerdebat. Dat als een nachtkaars uit ging nadat bleek dat deze media weinig meer hadden gedaan dan al bekend materiaal voor het parlement begrijpelijk te herschikken. Het WODC-verhaal deed meer pijn, en was een gevolg van directer en oorspronkelijker onderzoek, maar hetzelfde mechanisme bleek van toepassing: er was niet voldoende beschikbaar om de Kamer te verplichten echt door te bijten. En vervolgens verzandde het in politiek gedraai.

Daarmee wordt het parlement gedegradeerd tot een ingewikkeld mechanisme dat nog de meeste overeenkomst vertoont met een stoma. Ergens van het proces wordt geconstateerd dat er bij de vertering van beleid iets mis gaat, dit wordt tijdelijk buiten de eigenlijke organen om doorgeleid terwijl er intern wordt gesleuteld aan verbetering, waarna het normale verloop zijn vervolg neemt. Wat ik met deze wellicht wat te ingewikkelde vergelijking bedoel is dat het parlement steeds meer buiten spel komt te staan en haar organische functies door de regering niet langer op waarde worden geschat. Het parlement is op deze wijze geen partner in het landsbestuur meer, maar een soms helaas noodzakelijk ongemak dat ministers liefst zoveel mogelijk negeren. Tot de publiciteit het hen onmogelijk maakt dat simpel af te doen, en ze aan de ren moeten, goed gedresseerd en al.

Politiek en parlement zijn in deze constellatie niet meer dan het breekijzer – de sleutel zo u wilt – dat de regering in beweging brengt. Brengen kàn. Uit het parlement wordt op deze wijze niet meer meegenomen dan dat het ontevreden is, en resultaat wil zien. Maar daar hebben we geen parlement van 13 partijen voor nodig. Wat doet de regering met die politieke diversiteit? Die negeert zij bij voorkeur, want veel van wat nieuwere partijen bezig houdt is haar onaangenaam. Door alleen nog adequaat te reageren op wat uit de staatsmedia wordt aangereikt ontwikkelt zich ook een versmalling in focus op de problemen in de samenleving die er toe doen. Maar als de politieke diversiteit in het parlement er in de praktijk nauwelijks nog iets toe doet, dan is een politiek faillissement inderdaad niet ver meer weg.