Een soort is een groep levende wezens die samen nakomelingschap kunnen produceren. Er zijn andere definities, maar deze is de meest bruikbare, in elk geval voor dieren en planten die zich seksueel voortplanten.

Er zijn soorten die dat niet doen, maar die zijn of heel primitief en planten zich door deling voort of ze kennen parthenogenesis, maar leven dan in de onmiddellijke nabijheid van een nauw verwante soort die zich wel seksueel voortplant. Parthenogenesis is geen levensvatbare strategie in een milieu dat aan verandering onderhevig is. Alle milieus zijn aan verandering onderhevig, alleen de termijn waarop veranderingen plaats vinden verschilt.

Tussen biologen bestaat de strijdvraag of het individuen of soorten zijn waarop de natuurlijke selectie werkt. Het antwoord lijkt te zijn: op beide. In elk geval is de soort de drager van de gene pool en is seks de manier waarop de genen in de gene pool gemixt worden. De gene pool is een bezit van de soort, niet van het individu en zij heeft zeer uitgesproken eigenschappen.

Het bestaan van de gene pool heeft onder meer tot gevolg dat de nakomelingen van zeer begaafde ouders gemiddeld vrijwel altijd minder begaafd zijn en omgekeerd dat de nakomelingen van laagbegaafde ouders meestal niet zo dom zijn als hun ouders maar tenderen naar een gemiddelde begaafdheid, iets tussen de ouders en de norm voor de gene pool. Dit is een verschijnsel dat het best verklaard kan worden door de groep als de drager van de genen te zien. Weliswaar hebben begaafde ouders een grotere kans begaafde kinderen te krijgen dan willekeurige ouders en omgekeerd ook domme ouders een grotere dan gemiddelde kans domme kinderen te krijgen,  maar veel interessanter is het verschijnsel, dat na een paar generaties van een uitzonderlijke over- of onderbegaafdheid daar in een familie weinig meer over is, of er zou een nieuwe soort moeten zijn ontstaan.

Met deze eigenschap van de soort hangt ook het verschijnsel van de punctuated equilibrium van Eldredge en Gould samen. Dat is nog een verschijnsel dat binnen de evolutie anders niet verklaard zou kunnen worden.

De tendens binnen de soort tot terugkeer naar de (fenotypische) norm verklaart immers waarom soorten miljoenen, enkele zelfs honderden miljoenen jaren vrijwel ongewijzigd kunnen voortbestaan. Niets te zien van evolutie al die tijd. Als de milieu omstandigheden hetzelfde blijven en de soort goed aan de omstandigheden is aangepast dan is er geen reden voor veranderingen en komen zij er ook  niet.

Veranderen de omstandigheden drastisch dan is snelle aanpassing geboden want anders volgt uitsterven. Aanpassing is gemakkelijker naarmate de genetische diversiteit binnen een soort groter is. Ook al komt de variatie niet tot uiting in het fenotype, de uiterlijke verschijningsvorm van de soort, dan kan zij toch aanwezig zijn in het genotype en die aanwezigheid bepaalt de flexibiliteit in geval van catastrofale veranderingen.

Mensen zijn een relatief jonge soort en een belangrijk deel ervan –  te weten alle niet-Afrikaanse mensenrassen – zijn kort geleden door een genetische flessenhals gegaan. Ze stammen af van een kleine emigratiepopulatie, die niet meer dan tienduizenden jaren geleden uit Afrika vertrokken is.

Met Indianen, maar ook met Australische Aboriginals zijn Nederlanders veel nauwer verwant dan met Bantoes of Bosjesmannen. Mutatie is een functie van tijd en aantal. De tijd is kort maar het aantal mensen is zo ontzaglijk groot dat binnen de huidige populatie een behoorlijke diversiteit aanwezig moet zijn. Dat soort dingen zijn aan de andere kant relatief. Helemaal gerust op onze genetische gezondheid kunnen we niet zijn, met name niet wat het niet-Afrikaanse gedeelte van de soort aangaat.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp