De Spaanse regioverkiezingen van zondag – die in Galicië waren volgens waarnemers een belangrijke reden voor de Spaanse premier Rajoy om tot op heden geen bailout aan te vragen in Brussel – zijn voor de PP-regering in Madrid niet slecht verlopen. Maar tegenover vrij goede resultaten staat de komst van een nieuw hoofdpijndossier in Baskenland.

De regerende PP won in het noordwestelijke Galicië drie zetels in het regioparlement, ondanks een lagere opkomst (42%) dan bij vorige verkiezingen, en blijft de regio besturen. Aangezien premier Rajoy zelf afkomstig is uit deze streek, werden deze verkiezingen gezien als een belangrijke graadmeter voor zijn populariteit. Een slecht resultaat zou zijn positie sterk hebben verzwakt. Het verlies van deze drie zetels kwam voor rekening van de regionale socialisten, terwijl de Galicische nationalisten gelijk bleven. Galicië heeft een bevolking met specifieke Keltische wortels, al is de Keltische taal er zo goed als uitgestorven.

Baskenland
De uitslag van de verkiezingen in Baskenland zal de regering in Madrid als een stuk minder prettig hebben ervaren. De regerende socialisten (gesteund door de PP!) werd verslagen (-18 zetels). De nieuwe politieke arm van de voorheen gewelddadige afscheidingsbeweging ETA deed het niet alleen uitstekend, maar vooral veel beter dan vooraf werd verwacht: EH Bildu won 21 van de 75 zetels. Aangezien de grootste partij in dit regioparlement – de gematigde Baskische PNV – 27 van haar 30 zetels behield, kan zij kiezen met wie zij regeren wil.

Een coalitie tussen EH Bildu en de PNV is niet uitgesloten, en zou kunnen wijzen op een verdere verwijdering tussen de regio en de centrale regering in Madrid. Qua politieke kleur ligt een coalitie namelijk een stuk moeilijker: zowel EH Bildu als socialisten zijn economisch links, maar deze Basken zijn in hun nationalisme te extreem om een coalitie met de PSOE waarschijnlijk te maken. De regionale PP is te klein om de PNV aan een meerderheid te helpen, al zou een coalitie van de PNV met de PSOE de regering in Madrid niet slecht uitkomen.

Een maand voor de cruciale verkiezingen in Catalonië zijn dat geen ontwikkelingen die premier Rajoy vrolijk zullen stemmen, al hield de PP in Baskenland zelf goed stand. Desalniettemin vergroot de uitslag in Baskenland het belang van de verkiezingen volgende maand op een manier die Madrid veel zorgen baart, aangezien het als uitgesloten moet worden beschouwd dat Spanje de aanvraag van een bailout bij de EU over die verkiezingen in november heen zal kunnen tillen. Want ook de financiële problemen in de regio´s komen nu steeds nadrukkelijker op de agenda.

Eerder dit jaar richtte de regering in Madrid een speciaal bailout fonds voor de regio´s op, dat werd gevuld met 18 miljard euro. Op dit moment is er nog maar € 821 miljoen van over, aangezien al acht regio´s er een beroep op deden:

– Cataluña: €5.023 miljard
– Andalucía: €4.906 miljard
– C. Valenciana: €4.500 miljard
– C. La Mancha: €848 miljoen
– Canarias: €757 miljoen
– Murcia: €528 miljoen
– Baleares: €355 miljoen
– Asturias: €261.7 miljoen

Maar zoals u uit de illustratie van de regioschulden hierboven eenvoudig kunt aflezen, zijn de al toegekende bailouts het absolute minimum dat benodigd was. En de negen regio´s die nog geen bailout aanvroegen zijn er nauwelijks beter aan toe.

De toekomst van Spanje
Al hebben deze verkiezingen tijdelijk de politieke huid van premier Rajoy gered, ze zouden heel wel de opmaat kunnen betekenen naar een uiteenvallen van Spanje. Het lijkt vrijwel ondenkbaar dat de Catalaanse nationalisten bij de verkiezingen volgende maand geen goed resultaat zullen boeken. En dat zal automatisch leiden tot het uitschrijven van een referendum over verdere Catalaanse onafhankelijkheid.

Een heel enthousiaste reactie van het Catalaanse electoraat zou de regioregering in Barcelona wellicht kunnen dwingen tot een referendum over volledige onafhankelijkheid van Spanje. Hetgeen bij een minder overtuigend resultaat naar verwachting zal worden gematigd tot een minder vergaande vraagstelling aan de Catalaanse bevolking.

Maar als de Catalaanse regering inderdaad volledige onafhankelijkheid zal willen voorleggen aan haar bevolking dan is de chaos in Spanje compleet. Niet alleen omdat allerlei officieren al hebben lopen roepen dat in dat geval het Spaanse leger met geweld de trouw aan de regering in Madrid zou moeten afdwingen, maar ook omdat het de nieuwe Baskische regering zou kunnen verleiden eenzelfde stap te nemen.

Niettegenstaande de soepele overgang van het Franco-bewind naar een democratischer bestuur in 1975, is de rol van het leger in Spanje op de achtergrond nog altijd groot. Of premier Rajoy die komende politieke storm kan overleven zonder rare sprongen lijkt hoogst twijfelachtig.

Met een beetje pech moet de EU-commissie haar december-afspraak met het Nobelprijscomité in Oslo op de valreep nog afzeggen.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.