Zijn we in oorlog, of leven we al onder een dictatuur? De waarheid is in ieder geval overleden, zodat we zelfs het karakter achter de leugens niet kunnen bepalen.

Dat in een oorlog de waarheid als eerste sneuvelt is een oud axioma, dat bestaat sinds de publieke opinie er in de ogen van heersende klassen toe doet. Maar in de huidige situatie is weliswaar de waarheid met veel moeite nog wel te achterhalen, maar zal die de meeste mensen nooit bereiken. Dat is een maatschappelijk probleem dat dictaturen eigen is, en het is geen toevallige omstandigheid dat we daarmee nu worden geconfronteerd. Het is ook een oorlog eigen, want teveel waarheid in een oorlog bedreigt het overleven van een staat.

Deze ietwat deprimerende gedachten kwamen bij mij boven bij het zien van onderstaand interview met de Russische minister van Buitenlandse zaken Lavrov. Formeel zijn we niet in oorlog, maar veel scheelt het niet. Lavrov constateert dat de situatie nu zelfs ernstiger is dan tijdens de Koude Oorlog, en de feiten lijken hem gelijk te geven.

Het was – ik kan niet anders zeggen – een zeer interessant interview. Niet in het minst doordat Lavrov uitstekend Engels spreekt, maar meer nog doordat hij instemde met dit interview in dit specifieke programma. Hard Talk is hèt grote voorbeeld van Sven Kokkelman, die de formule op zijn eigen Nederlandse wijze mishandelt. Maar veel eerbied hebben de interviewers in dit programma nooit voor hun gesprekspartners. Soms – vaak – is dat irritant maar levert het spectaculaire TV op. En ook dit programma was het aankijken meer dan waard.

Dat een minister van een supermacht zich verwaardigt in dit programma te verschijnen is een indicatie van de val waarin Rusland zich naar eigen gevoelen bevindt. Het is voor Rusland van economisch levensbelang om aansluiting bij het westen te behouden. Het huidige vijandige klimaat, met sancties als eerste reactie op veel dat de Russen doen, maakt dat niet eenvoudig. Die situatie wordt door Lavrov in het interview ook erkend.

Anderzijds is het interview ook een demonstratie dat Rusland zich zeker voelt van de feiten en de correctheid van haar eigen handelen in de beide grote vergiftigingskwesties die momenteel spelen: Douma (Syrië, hier vanaf 9:21) en de zaak-Skripal in het UK. Waar de interviewer tot de tanden gewapend is met scherpe vragen en van de hak op de tak-tactieken, slaat Lavrov de aanvallen met gemak, soms een zekere laatdunkendheid alsook enige humor van zich af. Lavrov is duidelijk goed voorbereid – beter zelfs nog dan zijn interviewer zo blijkt een aantal malen – maar probeert tevens de Russische visie op de gang van zaken over te brengen.

Het was een opmerkelijke prestatie voor iemand die ondanks alles duidelijk niet in zijn moedertaal werd ondervraagd. Dat ik onder de indruk was begreep u al. Lavrov had het hele arsenaal aan beschikbare waarheden in beide zaken tot zijn beschikking, maar kon niet verhinderen dat de interviewer tegen het einde wat puntjes scoorde op basis van eerdere verbale uitwisselingen tussen de Britse en Russische regeringen.

Strikt logisch gezien waren die irrelevant of zelfs onwaar. Het ging hier echter niet om de waarheid, maar om het beeld dat zou ontstaan. Desondanks was Lavrov zonder meer de winnaar, eenvoudig omdat hij herkenbaar op de been bleef, alsmede professioneel rustig en consequent. Dat is een gebrek van deze TV-formule: als de interviewer niet wint, wint de geïnterviewde. Voor beide partijen is dat een risico, maar het garandeert hard talk.

Zelf heb ik het nieuws afgelopen maanden zo intensief gevolgd dat het me geen moeite kostte de waarheden die Lavrov gebruikte te herkennen als geverifieerd, vaak na langdurig gedraai in de westerse pers. Voor een onvoorbereide Britse kijker moeten sommige zaken toch als schok gekomen zijn die de publieke opinie in het UK zullen beïnvloeden.

Dat was waar Lavrov voor kwam, en waarin hij slaagde. Dat het de positie van de Britse regering niet veranderen zal is op VoL al eerder uitgelegd, maar het werpt wel de vraag op hoelang deze situatie nog kan voortduren? Evidente waarheden ontkennen riekt ernstig naar een kenmerk van dictatuur dat alleen een oorlog rechtvaardigen kan. Hoe ver zijn we er dan nog van af? Ook dat, is een heel verontrustende gedachte.