Nadat minister Slob maandag al had gezegd dat de overheid niet ging bijspringen om de ge¨projecteerde achteruitgang aan reclame-inkomsten van de NPO te compenseren, kwam voorzitter Shula Rijxman van de NPO gisteren meteen reactie hoe ze dat gaat oplossen. Met diverse, eigenlijk. Maar vooral heel Ruttiaans.

Tot de meest opvallende vond ik vanmorgen de introductie van reclame op de Teletext-pagina. Of stond die er al? Ik kan het me niet herinneren, maar in mijn beleving waren de sites van de NPO tot op heden vrij gebleven van reclame. Maar aangezien de analyse is dat adverteerders liever op internet adverteren dan tussen NPO-programma’s door, lijkt de NOS te denken ook hier wat extra vliegen te kunnen vangen. Al lijkt het als inkomstenbron voorlopig klein bier te zullen blijven – Jan Roos kondigde gisteren immers aan zijn internetkanaal te zullen sluiten omdat hij er nauwelijks iets mee verdient en ook hij leven moet.

Uiteindelijk lijkt dit niet veel meer dan een schaamlap die de goede wil van de NPO moet benadrukken. Want tegelijkertijd kwam ook de aankondiging dat de NPO bezuinigt door voortaan de prijzen van het doorgeven van haar uitzendingen op zal trekken opdat de kabelboeren het ontstane gat zullen vullen. Hetgeen er zoals altijd op neerkomt dat de gebruiker via een extra heffing met de kosten wordt opgezadeld.

Gedwongen winkelnering
In normale markteconomische omstandigheden zouden in zo’n geval de kabelboeren (vooral KPN en Ziggo/UPC) ook pakketten gaan aanbieden zonder de zenders van de NPO, of desnoods met elk van deze zenders afzonderlijk – tegen een aanzienlijke korting. Maar omdat het hier gaat om de NPO, bestaan die normale markteconomische omstandigheden hier niet. Men is echter verplicht de programma’s van de  monopolist NPO door te geven bij elk pakket dat de kabelboeren aanbieden. Omdat zo in ieder geval het kijk- en luistergeld kan worden gerechtvaardigd. Want de begroting van de staatsomroep bedraagt nog altijd 800 miljoen per jaar, en dat is meer dan aan de marine (760 miljoen) wordt gespendeerd. Ergo, de NPO denkt een methode te hebben gevonden om aan bezuinigen te ontsnappen. Want bezuinigen? Hè nee, bah. Dat kan echt niet:

Op de vraag of de NPO geen budgettaire maatregelen kan nemen, antwoordt Rijxman dat dat absoluut niet kan. Ze wijst erop dat de publieke omroep de afgelopen jaren al moest snijden in de begroting. ‘Of het geld in Hiversum tegen de plinten klotst? Was het maar waar,’ zegt Rijxman tegen De Telegraaf.  ‘We kunnen misschien nog iets efficiënter samenwerken en beknibbelen op marketing en voorlichting. Maar dat is een druppel op een gloeiende plaat.’

Als er bezuinigd moet worden omdat er minder geld is, is de eerste reactie altijd dat dat niet kan. Dat is al net zo stereotiep als bier bij voetbal: het zou best met wat minder kunnen, maar niemand durft het voor te stellen of te overwegen. Maar dat we dat niet overal Ruttiaans kunnen doen (bezuinigen is de lasten verhogen) is een kwestie van jammer maar helaas voor mevrouw Rijxman. Dat gedoe van Rutte begint immers ook al steeds meer mensen op te vallen, en het aantal bedriegers dat in een kleine vijver als Nederland functioneren kan is uiteindelijk beperkt.

Hoe moet het dan?
Maar goed, laten we er eens van uitgaan dat bezuinigen niet kan omdat dan de ‘kwaliteit van de programma’s niet langer kan worden gegarandeerd’. Om die hoge kwaliteit te behouden moet de NPO dan maar taken afstoten. Veel taken desnoods. Dat zal ze ook niet willen, dus dat zal de stok achter de deur van minister Slob moeten worden om mevrouw Rijxman gewoon haar werk te laten doen, in plaats van de kijker met hogere kosten op te zadelen die verdere protesten tegen het verplichte kijk- en luistergeld  (of onder welk eufemisme dat tegenwoordig ook geheven wordt) te voorkomen. Want taken kunnen altijd worden afgestoten. En dat zijn dan niet de wettelijk verplichte taken van staatspropaganda waarmee we dagelijks om de oren worden getoeterd. Anders dan met de kaasschaaf te zwaaien wordt het tijd dat de NPO eens overzichtelijk in kaart brengt waaraan het wat besteedt. Dan zou de politiek nog eens kunnen heroverwegen of dat het allemaal waard is.

Waar denk ik dan aan? Om te beginnen: het uitzenden van voetbal. Nationaal elftal en andere overeenkomsten met de KNVB koten miljoenen. Moet dat per sé een nationale NPO-taak zijn? De NPO vindt van wel, maar het is een typisch vlaggenschip dat te groot is voor haar budget, en de hijgerigheid waarmee men altijd weer meebiedt op de uitzendrechten drijft de prijs op.  Uiteindelijk kost dat iedereen die TV kijkt geld – ook al is dat aantal kijkers aan het teruglopen. Of ook een klassieker: moet de NPO echt met 3 zenders in de lucht zijn, alsmede veertien provinciale en regiokanalen? Ergo: er moet financieel eerst eens opnieuw gekeken kunnen worden naar de wenselijkheid van al die zenders en omroepjes. Veel kranten hebben in de jaren zestig en zeventig hun aantallen lokale redacties teruggebracht en uiteindelijk afgeschaft. Ook de verplichte winkelnering van de kijker moet dan opnieuw tegen het licht worden gehouden als Rijxman de prijzen verhogen gaat. En werk maken van een cap op de salarissen – een type Balkenende-norm in de nahand – is ook geen overbodige luxe. Er valt nog steeds heel veel geld te halen bij de NPO, en het wordt tijd dat zij gemolken wordt.

En als mevrouw Rijxman weigerachtig blijft te doen wat van haar wordt verlangd? Dan vervangen we haar door iemand die het wel doet. Dat is de logische aanpak bij een monopolist die zegt in het belang van ons allen te werken. Ze is niet meer dan een uitvoerder die door de politiek gestelde doelen moet managen. En als de politiek eindelijk eens het lef heeft wat knopen door te hakken, is het snoeien van incompetente bestuurders daarbij vergeleken een wissewasje.