De nieuwe regering Rutte3 wil volgens het regeerakkoord de Wet Raadgevend Referendum schrappen. Vooral premier Rutte is uitermate gebeten op deze wet, al zien ook de andere leden van zijn coalitie de bui wel al hangen. Maar ik voorspel u dat die intrekking niet gebeuren gaat, want dan is de beer los. Zelfs als er over die intrekking géén referendum gehouden zou mogen worden.

De nieuwe regering is vooral bang voor tegenstand vanuit het volk omdat haar eigen meerderheid in de Kamer zo mager is. Met een meerderheid van 76 tegen 74 kun je je niet veroorloven gaande de kabinetsperiode Kamerleden te ‘verliezen’, zoals afgelopen periode geregeld gebeurde. Rutte 2 eindigde met slechts 75 Kamerleden die het kabinet formeel nog steunden. Dat waren vier ‘defecties’ binnen de regeringspartijen alleen al. In het regeerakkoord werd dus een verstandig klinkende smoes opgenomen.

‘Het nationaal raadgevend referendum heeft niet gebracht wat ervan werd verwacht’, stellen de partijen in het regeerakkoord. Dus streep erdoor.

Nee, dat haalt je de koekoek. De eisen voor een referendum waren zo geformuleerd dat het onhaalbaar leek er aan te voldoen. GeenStijl liet echter in de aanloop naar dat eerste referendum in april 2016 zien dat het niet alleen mogelijk was de ingebouwde klippen te omzeilen, maar ook dat het internet snellere communicatie – en daarmee bewustwording – mogelijk maakte dan men voor mogelijk gehouden had. Om het karakter ‘smoes’ te onderstrepen: wat er van verwacht werd? Dat maakt het regeerakkoord niet duidelijk.

De Wet raadgevend referendum telt weliswaar negen uitzonderingen, onder meer het koningshuis en grondwetswijzigingen. ‘Maar de wet zondert intrekkingswetten niet uit’, zegt een woordvoerder van de Raad van State. Dus ook als het parlement instemt met het intrekken van de referendumwet, kunnen 300.000 burgers een stembusgang afdwingen. Als vervolgens miljoenen mensen tegen intrekking stemmen, is de vraag of de regering dat advies durft te negeren.

Dat laatste is cruciaal, en de basis waarom ik verwacht dat Rutte3 liever haar kansen nemen zal dan direct politieke hara kiri te plegen. Want dat is waar nieuwe politieke smoesjes toe zouden kunnen leiden:

Het kabinet heeft een troef achter de hand. Ze zou in de intrekkingswet een bepaling kunnen opnemen die die wet alsnog tot uitzondering maakt. ‘Dat moet je dan wel goed motiveren’, zegt de woordvoerder. De Raad van State zal daar kritisch naar kijken, voegt hij toe.

Klinkt leuk, maar dat gaat niet werken. Ook niet als de RvS het smoesje (alweer dat woord!) van het kabinet zou accepteren. Door de hoeveelheden wetten die wekelijks worden aangenomen is er altijd een wet beschikbaar die kan worden misbruikt om een referendum te organiseren waarvan de initiatiefnemers duidelijk kunnen maken dat het hen eigenlijk om een referendum tegen die intrekkingswet te doen is. Is het niet de laatste wet (hetgeen die intrekkingswet zou zijn geworden) dan is er altijd nog de één-na-laatste-wet.

Dit geeft de tegenstanders van een intrekkingswet een machtig wapen dat niet genegeerd kan worden. Want daarmee wordt voor het eerst in de geschiedenis de mogelijkheid geschapen een motie van wantrouwen tegen een zittende regering per referendum te organiseren. GeenStijl staat al klaar. En dat zou ook het karakter van zo’n referendum worden – precies wat men zou willen voorkomen met pogingen een referendum over die intrekkingswet tegen te gaan. De uitslag daarvan zou niet te negeren zijn, eenvoudig omdat het de bijl zou zetten in de schijn van democratie waarmee in Nederland zo graag wordt geschermd.

Als de regering haar verstand gebruikt zal ze moeten inzien dat ze beter kan leren leven met het referendum in de huidige vorm dan mokkerig te proberen de beer weer in zijn kooit te krijgen door te dreigen met luciferhoutjes. Ik verwacht ook van een regering dat ze haar verstand gebruikt, zodat ik er van uitga dat men wijzer zal zijn dan te proberen Rutte’s ongemak te verlichten. En daarom zal die intrekkingswet er niet komen.