Jaarlijks wordt in oktober bekend wie in verschillende wetenschappelijke disciplines wordt bekroond met de Nobelprijs. En wie de Nobelprijs voor de Vrede krijgt. Wellicht is dit de meest prestigieuze prijs, omdat de winnaars meestal bekender zijn dan de winnende wetenschappers.

De Nobelprijzen van 2017
Gisteren werd de ‘zesde en laatste Nobelprijs’ uitgereikt. Officieel zijn er maar vijf Nobelprijzen, maar dat is verder niet zo relevant voor dit artikel. Ik ga het in dit stuk over de winnaars hebben, en wat hun ontdekkingen voor de wereld betekenen.

De Nobelprijs voor Geneeskunde
Op 2 oktober werd de eerste Nobelprijs uitgereikt aan Jeffrey C. Hall, Michael W. Young, en Michael Rosbash voor hun onderzoek naar het slaapritme en de biologische klok. Iedereen weet van het bestaan van de biologische klok, maar niemand wist precies hoe dit mechanisme werkte. De drie Amerikanen ontdekten dat de biologische klok wordt beïnvloed door proteïnen. Dit verklaart het dag- en nachtritme van elk levend organisme.

Door de verschillende tijdzones op aarde hebben inwoners uit verschillende zones een heel ander slaapritme. Dit zogenoemde circadiaanse ritme lag ten grondslag aan het onderzoek. De wetenschappers slaagden erin een gen te isoleren dat verantwoordelijk is voor de aanpassing van de biologische klok. Het desbetreffende gen werd bij mensen in de buurt van het oog gevonden, vlakbij een klier die melatonine uitscheidt.

In een eerder artikel beschreef ik de belangrijke rol die melatonine bij ons slaapritme speelt. Door felle verlichting in de avonduren wordt de aanmaak van melatonine grotendeels beperkt. Het lichaam is in de veronderstelling dat het nog dag is. Dit bemoeilijkt de nachtrust, en kan ons slaapritme ernstig verstoren. Dit Nobelprijswaardige onderzoek is dus eigenlijk de achterliggende verklaring achter de verklaring van slaapproblematiek.

De Nobelprijs voor Natuurkunde
In navolging van de Nobelprijs voor Geneeskunde werd de Nobelprijs voor Natuurkunde ook aan een trio uitgereikt, namelijk Rainer Weiss, Barry C. Barish, en Kip S. Thorne. Deze wetenschappers zijn aan de LIGO/VIRGO Collaboration verbonden. Zij slaagden erin om voor het eerst in de geschiedenis zwaartekrachtgolven waar te nemen. Albert Einstein voorspelde deze golven lang geleden al, maar achtte het onmogelijk om ze te kunnen meten. Dat gebeurde dan toch in 2015. Het signaal was afkomstig van een botsing tussen twee zwarte gaten. Het duurde maar liefst 1,3 miljard jaar voordat de golven op aarde konden worden gedetecteerd.

De Nederlandse hoogleraar sterrenkunde Gijs Nelemans was in een interview met het NRC Handelsblad zeer enthousiast over de waargenomen zwaartekrachtgolven. Volgens hem kunnen we nu op een heel andere wijze naar het universum kijken. Daarnaast was de waargenomen zwaartekrachtgolf de eerste waarneming ooit van een zwart gat. Dit nieuwe onderzoeksveld staat pas in de kinderschoenen, maar we mogen al voorzichtig dromen van grote doorbraken  in de astrofysische wereld.

De Nobelprijs voor Scheikunde
Ook deze Nobelprijs werd gewonnen door een drietal. Jacques Dubochet, Joachim Frank, en Richard Henderson wonnen de prestigieuze prijs voor de ontwikkeling van de cryo-elektronenmicroscopie. Door middel van deze techniek kunnen de biomoleculen op innovatieve wijze in beeld worden gebracht. Ja, ik weet het. Dit is veel te technisch voor een alfa als ik. Gelukkig hielp dit artikel van EngineersOnline me goed op weg:

De drie Nobelprijswinnaars slaagden er in om deze beperkingen te overwinnen, en daardoor is cryoEM nu hard op weg de meest gebruikte methode te worden voor het bestuderen van eiwitten op atomair niveau. Jacques Dubochet en zijn collega’s bereikten een doorbraak toen zij in de jaren tachtig ontdekten dat water bevroren kan worden in een glasachtige toestand. Door kleine waterdruppels in vloeibare ethaan te druppelen, konden ze deze bevriezen voordat ze een kristalstructuur kregen. Met deze methode konden biomoleculen in hun natuurlijke staat worden ‘bevroren’, zonder dat er een contrastmiddel nodig was om ze zichtbaar te maken. Richard Henderson en zijn team slaagden er voor het eerst in om de structuur van biomoleculen in hoge resolutie in beeld te krijgen, door een heleboel kopieën van hetzelfde object te combineren. En Joachim Frank ontwikkelden de software die nodig is om een 3D-beeld te creëren uit de vele verschillende – niet zo scherpe – cryoEM-beelden van deeltjes in een oplossing.”

De Nobelprijs voor Literatuur

Kazuo Ishiguro won de Nobelprijs voor Literatuur. De werken van de Japans-Engelse schrijver werden als volgt omschreven:

who, in novels of great emotional force, has uncovered the abyss beneath our illusory sense of connection with the world”.

Ondanks mijn relatief korte tijd op aarde heb ik een shitload aan boeken verslonden. Toch moet ik bekennen Kazuo Ishiguro en zijn werken niet te kennen. Na een korte check kwam ik erachter dat ‘The Remains of the Day’ en ‘Never Let Me Go’ zijn bekendste verhalen zijn. Volgens een kenner onderscheidt Ishiguro zich door meerdere wereldbeelden in een verhaal te schetsen. Zo gaat hij diep in op het persoonlijke leven van zijn karakters, maar beschrijft hij tevens hun plaats in het grotere geheel, de wereld.

Persoonlijk vind ik de beschrijvingen over Ishiguro’s boeken erg algemeen en abstract. Ik kan er niet zo veel mee. Misschien zal ik ooit zelf een poging wagen om zijn boeken te recenseren in een nieuwe editie van mijn boekenreeks.

De Nobelprijs voor de Vrede
ICAN ontving de bekendste Nobelprijs “voor hun werk om de aandacht te vestigen op de rampzalige humanitaire gevolgen van het gebruik van kernwapens en voor hun baanbrekende inspanningen om een verdrag te bereiken dat dergelijke wapens verbiedt.”

In het verleden hebben meerdere uitreikingen van deze Nobelprijs menig wenkbrauw doen fronsen. Zo won Barack Obama de Nobelprijs voor Vrede nadat hij slechts 9 maanden president was, maar werd de prijs ook toegekend aan controversiële personen als Yasser Arafat. Om die reden kan ik er goed mee leven dat deze editie van de Vredesprijs is uitgereikt aan een organisatie die kernwapens bestrijdt. Overigens wordt over deze prijs niet beslist door het Nobelcomité, maar door een commissie die wordt aangewezen door het parlement van Noorwegen.

Prijs van de Zweedse Rijksbank voor economie
Deze prijs wordt vaak ten onrechte als de Nobelprijs voor de Economie aangeduid, omdat deze onderscheiding niet aan het Nobelcomité verbonden is. Hoe dan ook, Richard H. Thaler ging er met de buit vandoor vanwege zijn bijdrage aan de gedragseconomie. Thaler staat erom bekend menselijke eigenschappen als beperkte rationaliteit, sociale voorkeuren, en het gebrek aan zelfcontrole toe te passen in de economie.

Zijn theorie met betrekking tot de beperkte rationaliteit verklaart hoe mensen eenvoudiger financiële keuzes kunnen maken door specifieke uitgaven aan specifieke deelbudgetten te koppelen. Ook stond hij aan de basis van het Endowment Effect.

Verder toonde Thaler met behulp van het gebrek aan zelfcontrole aan waarom mensen zoveel moeite hebben om hun goede voornemens vol te houden. De econoom sleutelde aan psychologische en neurologische modellen om het verschil tussen korte- en langetermijnplanning te kunnen analyseren. Uit zijn gegevens bleek dat keuzes met betrekking tot de korte termijn vaak overheersen, wat ten koste gaat van de lange termijn. Thaler construeerde vervolgens een programma om de zelfcontrole van mensen te versterken.

---

Dit artikel verscheen eerder op SomeRandomFuck.nl