Hoe moet je het nu zo op de spits gedreven referendum over de onafhankelijkheid van Catalonië beoordelen als buitenstaander?

U kunt het misschien vreemd vinden, maar ik heb het er niet makkelijk mee. De Catalaanse aanpak is niet onsympathiek, en dat het de EU en de Spaanse regering in een bijzonder ongemakkelijke positie brengt doet me plezier, om zowel moderne redenen (de EU) als irreële (mijn veelvuldige jeugdliteratuur over de 80-jarige oorlog en mijn persoonlijke ervaringen in Spanje, die me er voor eens en altijd van overtuigden dat Portugal beter een eiland was geweest).

Daar staat dan weer tegenover dat het streven van de Catalanen ook vanuit hun eigen perspectief veel te maken heeft met afzetten tegen de regering in Madrid. Speciaal de nu regerende PP, want die heeft er de afgelopen vijftien jaar een punt van gemaakt de Catalaanse autonomie bij elke gelegenheid verder in te snoeren. Dat zoiets niet zonder gevolgen blijft blijkt nu, en het handelen van de regering-Rajoy onderstreept dat slechts. Een compromis lijkt onmogelijk, en dat is een slechte zaak. Ook de Brusselse EU speelt wat dat betref teen bijzonder onfrisse rol, die mede ingegeven lijkt door het feit dat mogelijke repercussies in het UK (Schotland!) een Brexit niet meer zullen helpen voorkomen.

Bovendien is de EU er tot haar schrik achter gekomen dat de weg naar Spanje via Catalonië loopt. Een onafhankelijk Catalonië zal alleen al door haar geografische ligging de EU dwingen haar snel ter wille te zijn als de regio in eigen naam EU-lid zou willen worden. Meer dan 80% van het landverkeer tussen Spanje en de EU passeert via Catalaanse snelwegen (het beste alternatief is de pas van Roncevalles – in Baskenland), en Barcelona is ook nog eens de grootste haven van het huidige Spanje. Dat geografische probleem zal mede de houding van Brussel hebben bepaald.

De brute pogingen om elke schijn van legalistische redelijkheid van de Catalanen weg te nemen vond gisteren een hoogtepunt in de wijze waarop het Spaanse Hooggerechtshof het bijeenkomen van het Catalaanse regioparlement aanstaande maandag op voorhand verbood, en de ook naar Spaanse maatstaven onconstitutionele wijze waarop het bedrijven aanmoedigt hun formele vestigingszetel te verplaatsen naar steden buiten de opstandige regio.

Dat relativeert de onconstitutionele (volgens de Spaanse constitutie althans) aanpak van de Catalanen. De Spaanse constitutie is voor de regering-Rajoy dus evenmin heilig, het gaat haar nog slechts om het handhaven van de eenheid van Spanje.

Daarmee is de vraag niet langer hoe redelijk het Catalaanse streven is, maar hoe onredelijk de onderdrukking die de Spaanse centrale regering voornemens is toe te passen. Hoezeer dat ook een verandering van perspectief zal betekenen voor buitenlandse ogen zullen we komende week naar ik vrees te zien krijgen, maar de regering-Rajoy heeft wat mij betreft al veel krediet opgesoupeerd. Een hardhandige onderdrukking van wat zich aanstaande maandag ergens in Catalonië verzamelen zou om het referendum van 1 oktober te bespreken zou de druppel kunnen zijn. Dat de regering in Madrid niet voornemens is met enige subtiliteit te werk te gaan heeft zij afgelopen week al bewezen, zodat er geen reden tot optimisme lijkt.

---

Zie voor meer informatie over de afgelopen dagen ook ons dossier Catalonië.