Het is er op de universiteiten niet leuker op geworden sinds de politieke correctheid ook hen in haatgreep kreeg. Erger is dat de meeste moderne professoren niet langer begrijpen waarvoor een universiteit is bedoeld. Wat kunnen we daar aan doen?

Ik vind het een onplezierige manier om een stukje over universiteiten te beginnen, maar dat het bij veel moderne hoogleraren ontbreekt aan begrip van en voor de functie van een universiteit vind ik niet alleen hoogst ongelukkig, maar het lijkt me op termijn funest voor het voortbestaan van het instituut. Wat te doen? Ook dat levert een onplezierige consequentie op: een voldoende voor het vak wetenschapsfilosofie zou voor aanstaande nieuwe hoogleraren als keihard verplichte eis moeten worden gesteld.

NU ben ik er van op de hoogte dat men bij het aanstellen van nieuwe hoogleraren niet zo heel nauw kijkt. In veel exacte vakken is het al reuze plezierig als je als universiteit een ter zake kundige wetenschapper voor zo’n baantje hebt kunnen strikken. Toen ik er zat had het vak nog enig prestige, en men waardeerde de relatieve rust die in het bedrijfsleven vaak ontbrak. Dat men bij de aanstelling vooral keek naar de vakkennis en minder naar de educatieve kunde van de aanstaande hoogleraar werd op de koop toegenomen. De instroom van veel bijzonder hoogleraren werd als een zegen gezien, maar was dat achteraf bezien evenmin. Het verdunde de kwaliteit van de wetenschap meer dan we nu willen toegeven.

Aan de educatieve kennis is wel het een en ander gebeurd. Maar wat wel erg was, is dat de docenten zich door overheidsrendementsdenken verplicht voelden een voldoende hoog percentage te laten slagen. Dat dit druk op de kwaliteit van afstuderende studenten zou zetten was eenvoudig te voorzien. Zoiets ‘onzinnigs’ als wetenschapsfilosofie sneuvelde als een der eerste vakken, en dat hebben we geweten. Het gros der moderne hoogleraren begrijpt daardoor niet meer hoe een universiteit zou moeten functioneren: als een botsingsmodel van meningen waar uit na verloop van tijd iets van wetenschappelijke waarheid zou moeten vloeien.

Momenteel vloeit er vooral spreekwoordelijk bloed.

Het academisch jaar werd in Wageningen ditmaal geopend door een toespraak van Matt Ridley, een Britse politicus en schrijver met klimaatopvattingen die niet stroken met de communis opinio. Dat schoot veel leden van de lokale universitaire gemeenschap in het verkeerde keelgat, en er bleven tijdens zijn college veel stoelen leeg. De aanwezigheid kun je ook niet verplicht stellen, maar wat er aan vooraf ging was erger:

Elf hoogleraren tekenden een protestbrief tegen zijn komst. Ze vroegen weliswaar niet expliciet Ridley te weren, maar vonden dat hij niet mocht spreken als er geen direct tegengeluid naast stond. Anders zou het lijken alsof Wageningen University ‘zich wil associëren met de controverses rond dr. Ridley’.

Een komische noot werd tenslotte verzorgd door de studenten die dit universitaire gajes voor het karretje gespannen had:

Buiten protesteerden ook studenten tegen de spreker. Het zou ze niet om de persoon Ridley gaan, maar zij zouden graag een ‘diversiteit’ aan opvattingen horen.

Studenten die protesteren tegen iemand die hen college geven gaat? In het uiterste geval zoek je maar een andere universiteit, er is immers altijd wel wat op sommige mensen aan te merken. En anders schik je je grommend in je lot. Lijden is goed voor de ziel.

Dat niemand van de professoren de de studenten nog duidelijk maken kan zonder het risico op rotte eieren te lopen is ernstig. Of het waar is doet weinig ter zake; dat niemand zich geroepen voelde hier duidelijk over te zijn is een desastreuze ontwikkeling.

Ook dit wijst in dezelfde richting: men weet niet meer waarvoor de wetenschap bedoeld is. Dat kun je alleen maar oplossen door het probleem bij de wortel aan te vatten. Met andere woorden: hoogleraren die niet begrijpen wat de wetenschapsfilosofische uitgangspunten van een universiteit zijn horen er niet thuis. En de beste manier om hen kennis en kunde te bewijzen is nu eenmaal altijd nog een eenvoudige uiteenzetting waarover het hoort te gaan in een universiteit. Ook als ze er zelf niet helemaal in geloven moet het besef er kennelijk toch eerst worden in geramd.