Al een paar weken wordt in de USA met bezorgdheid gespeculeerd over de toekomst van Groot-Brittannië binnen de EU. De aankondiging van premier Cameron dat hij de positie van het VK binnen de EU wil heronderhandelen wordt niet door de Amerikanen gewaardeerd. Woensdag ging president Obama zelfs over tot de hoogst ongebruikelijke stap in het openbaar aan die bezorgdheid lucht te geven. Zin zal dat niet hebben, aangezien Cameron al meer heeft toegezegd dan hij politiek terugtrekken kan.

Het VK beroemt zich al sinds de jaren tachtig op de ‘speciale Atlantische band’ tussen de USA en VK, welke ook tijdens het premierschap van Tony Blair ongebroken leek. Maar de uitspraken van Obama tonen dat de USA het belang van de UK heeft afgeschreven, niet in het minst doordat er al geruime tijd rond de Falklands weer nieuwe ellende dreigt. In Argentinië is president Kirchner – politiek in het nauw gedreven door de economische diepten die de Argentijnen ervaren – al bijna een jaar weer aan het tamboeren op de rechten die Argentinië haars inziens heeft op de Falklands. De veronderstelde bodemschatten rond de eilanden zijn daaraan niet vreemd. En Obama is bepaald geen Reagan, en een verhouding.als tussen Thatcher en Reagan bestaat niet meer met de Britse premier.

De economische band
De USA heeft meer problemen dan zij gezamenlijk met het VK wil aanpakken. In veel opzichten is een innig contact met de EU voor Amerika belangrijker geworden dan met het VK. Natuurlijk, de militaire hulp van de Britten bij de perikelen in Irak en Afghanistan was meer dan welkom, maar de regering-Obama begint meer en meer af te koersen op een volledige afbouw van de militaire aanwezigheid in die regio. Het praktische belang bij het te vriend houden van het VK wordt dus objectief minder. En dat laat zich nu gelden.

De andere kant van de medaille is de economische. Het VK is economisch niet onbelangrijk, maar de EU staat enige treden hoger in de wereldwijde pikorde. En waar vroeger het pond nog een belangrijke rol speelde naast de dollar, is die positie sinds lang overgenomen door de euro. De USA heeft het economisch niet gemakkelijk: er dreigen scenario’s die men vrijwel zeker in nauwe samenwerking met de Eurozone zal moeten aanpakken.

We have a growing relationship with the EU as an institution, which has an increasing voice in the world, and we want to see a strong British voice in that EU

Die innige band met de EG is nu belangrijker dan de UK en haar pond. En een vertrek van de UK uit de EU zal de unie tenminste sterk destabiliseren, wellicht zelfs het laatste zetje zijn dat de euro in de ondergang stort. En dat gaat in tegen het belang van de USA. Vandaar de waarschuwing dat men het liefst ziet dat het VK vanuit een positie binnen de EU die ‘speciale band’ koestert.

Een implosie van de euro is namelijk heel schadelijk voor de dollar. Dat is ook in lijn met de Amerikaanse monetaire politiek tov de euro van de laatste 3 jaar. Euro en dollar zijn via een vereenvoudigde converteerbaarheid meer in elkaar geschoven dan welke internationale valuta’s ook, zodat een ontrafeling van de Eurozone directe gevolgen heeft voor de Amerikaanse economische situatie. En dat is dan nog afgezien van de chaos die een euro-implosie tot gevolg zou hebben wereldwijd. Dat de huidige eurokoers ten opzichte van dollar en yen zo sterk oploopt, heeft dan ook meer te maken met de zwakte van die beide munten dan van een diep gevoeld geloof van de financiële markten in de woorden van de EU-Grootmogols Barroso en Draghi.

Britse politiek
Dat de politieke situatie binnen het VK zich ondertussen meer en meer richt op een aanstaand referendum over de positie binnen de EU, lijkt niet eenvoudig meer terug te draaien. Daarvoor voelt de Tory-party zich tezeer electoraal bedreigd door het nationalistische UKIP van Nigel Farage. UKIP werd recent gepeild op circa 16% van de stemmen. Door de gelijkmatige verdeling over het land zou de partij van Farage vermoedelijk nog steeds minder zetels halen dan de meeregerende LibDems, die gepeild worden rond de 9%. En UKIP richt zich in toenemende mate op alle voorkomende verkiezingen binnen het VK, vaak met uitstekende resultaten, al blijft de vraag hoe goed de partij is voorbereid op algemene verkiezingen voorlopig nog open.

Echter, aangezien het gros van de kiezers van UKIP afkomstig is van de Conservatieven, zou een te sterk UKIP de overwinning bij de volgende verkiezingen op een presenteerblaadje aan Labour geven. Wat overigens niet wegneemt dat ook onder Labourstemmers veel eurocritici te vinden zijn. Nu Schotland zich dreigt te zullen afscheiden dient premier Cameron zich politiek te gaan indekken tegen de dreiging van UKIP, wil hij zijn positie binnen zijn eigen partij behouden.

Referendum?
Cameron heeft bij het beloven van een referendum over het lidmaatschap van de EU één slag om de arm gehouden: als hij via onderhandelingen voor het VK in Brussel voldoende soevereiniteit kan terugwinnen, beschouwt hij het referendum als onnodig. Desalniettemin heeft hij met deze vage formulering een groot risico genomen, aangezien UKIP met weinig minder dan uittreding genoegen zal nemen. Het charismatische leiderschap van Farage maakt de positie van Cameron er daarbij niet gemakkelijker op. Onduidelijke resultaten presenteren als een succes zal niet gemakkelijk te verkopen zijn – het debat over de EU wordt in het VK sinds lang scherp, en met kennis van zaken, gevoerd.

UKIP heeft bij monde van MEP Gerard Batten al fel gereageerd op wat men beschouwt als Amerikaanse inmenging:

President Obama’s advice is arrogant and unwanted. Just like his previous advice that Turkey should join the EU.  Let Turkey become the 51st US state instead.

EU-kritisch Tory-parlementslid Bernard Jenkin heeft de Amerikaanse bemoeienis eveneens al afgeschoten:

The Americans don’t understand Europe. They have a default position that sometimes the United States of Europe is going to be the same as the United States of America. They haven’t got a clue,

Vice-premier Nick Clegg – leider van de meeregerende, EU-gezinde LibDems – greep de recente Amerikaanse uitspraken echter met beide handen aan:

Americans have been saying for generations, for ages, since the 1950s, that Britain and the special relationship between Britain and America – which is a really important one, it’s one we’ve relied upon through thick and thin, through conflict and peace – is one that is partly based on the fact that we are valuable to our American friends, and frankly we are also important to people in Beijing and Tokyo, because we stand tall in our own neighbourhood.

If you want to lead around the world, and this is a globalised environment we are walking in, the first thing you’ve got to do is be strong in your neck of the woods. I think that’s the point they are making. They are perfectly entitled to say:  “Look, if you are interested in the American perspective, we think that Britain stands taller in the world if you stand tall in your own neck of the woods’.”

In hoeverre dat het Britse electoraat nog overtuigen kan staat te bezien. Veel Britten kijken met afgrijzen naar de economische chaos die de Eurozone is. Ook de verhalen uit Spanje, waar velen dachten van hun pensioen te kunnen gaan genieten, en er niet zelden kennissen hebben, verminderen de animo voor euro en EU, voor zover die nog bestond.

 

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.