Het Eénvandaagdebat gisteren was politiek zeer interessant, van geen al te hoog niveau en ongeveer wat vooraf verwacht mocht worden. De premier werd in de hoek gedreven en kreeg klappen.

Na afloop waren de commentatoren in de MSM eensgezind in hun oordeel dat we maar niet moesten zoeken naar een winnaar: dan weet je het meestal al wel. Persoonlijk vind ik dat je dat van een debat tussen vier, vijf of zelfs acht lijsttrekkers inderdaad moeilijk zeggen kunt, omdat je dan feitelijk afgaat op de indruk die je kreeg van de kandidaten zelf. Dat zagen we na het Carrédebat: acht lijsttrekkers, en de verklaarde winnaar kreeg circa 1/6 van de stemmen. Dat is geen serieuze overwinning te noemen, maar iedereen leek het nodig te vinden Klaver omwille van het beeld op het schild te heffen als een winnaar. Een winnaar die gezien het aantal onderzochte respondenten ruim binnen de foutmarge viel. Maar in een één-op-één debat zou dat niet kunnen? Kom nou!

Gisteravond was er geen resultaat op basis van de uitstraling van de kandidaten na afloop – het zelfvertrouwen was optisch onaangetast en Wilders verscheen niet meer voor de camera’s – maar inhoudelijk was er wel het een en ander gebeurd in de drie kwartier dat het debat duurde. Het was lang genoeg, en gaf een aardig beeld van de verhoudingen en denkbeelden.

Er werd gedebatteerd over drie hoofdthema’s – Economie, Zorg en de drie I’s (Immigratie, Integratie & Islam), met korte beschietingen voor en na, die ik hier ook meeneem in mijn analyse. Wilders ging tijdens de inleiding inhoudelijker in de aanval, Rutte pareerde dat door zich indirect te beroepen op zijn zes jaar ervaring als premier. 1-1.

Economie – dit onderdeel is Rutte’s sterkste punt, maar opvallend was dat hij zich hier alleen overeind kon houden door de mythe van het weglopen van de PVV uit het Catshuisoverleg – reeds lang ontzenuwd door de grote Nederlandse media, maar bij VVD en CDA nog steeds immens populair – ten tonele te voeren. Zoals ik in mijn voorbeschouwing gisteren al voorspelde ging Wilders hier niet rechtstreeks tegenin, omdat hij aan een welles-nietes discussie te weinig overhoudt. Dit punt was ook het enige waarin de premier getallen noemde: anderhalf miljoen banen zou een Nexit kosten. Wilders deed het af als bangmakerij, en terecht. Referenties van Rutte aan de ellende voor het UK wat betreft Brexit idem dito. Van beide zaken is geen schim van bewijs op dit moment, en moeten daarom worden gerangschikt in de categorie onwaarheden waarmee Roemer vijf jaar geleden het schip in ging. Wilders scheerde er langs door te pareren dat na vijf jaar leugens niemand Rutte nog gelooft. 2-2.

Die laatste aanpak over leugens bleek een terugkerend thema. In veel van zijn aanvallen gebruikte Wilders de leugens van de premier niet als eerste argument, maar als een vernietigend terzijde waarmee hij zijn eigen statements versterkte. Naar mijn oordeel werkte dat uitstekend.

Zorg en 3I Op de andere twee debatonderwerpen hing Rutte in de touwen. Cijfers waarmee Wilders aanviel werden weggelachen met ontkenningen en pogingen eigen frame’s in het debat te brengen. De cijfers van wilders werden nergens weerlegd. Dat lukte even met een grap als over de Koranpolitie, maar werd pijnlijk toen hij de vermenigvuldingsfactor van immigrantenaantallen (factor 4) van zijn eigen fractieleider in de Tweede Kamer ontkende, en de bron om de oren kreeg. In zijn boosheid over de aanpak van de zorg was Wilders op zijn best, Rutte draaide in zijn antwoorden over toekomstige noodzaak lichtjes, iets wat zich herhaalde op de 3 I’s. 6-2. Ook het nawoord van Wilders vond ik overtuigender dan dat van de premier, doordat hij hierin opnieuw het pijnpunt van Ruttes liegen benadrukte. Desondanks, 7-3.

Dàt noem ik voor een premier een pijnlijke slachting.

Dat de analyses direct na afloop niet doorgingen wegens tijdgebrek was voor Wilders geen ongenoegen. Beide aangezochte heren staan ronduit vijandig tegenover de PVV, Paul Jansen van de Telegraaf is een point in case. Ze hielden zich op de vlakte – ook hier de bewering dat er niet naar een winnaar zou worden gezocht. Zou dat gebeurd zijn al Rutte de overhand had gehad? De vraag is het antwoord.

Wel van belang voor de analyse: later op de avond was er een eerste peiling en een schatting van de verschuivingen die het debat had opgeleverd. Zoals ik in mijn voorbeschouwing voorspelde bleken beiden er in de peilingen op vooruit te zijn gegaan: Rutte vier zetels, Wilders drie.

Dat klinkt alsof Rutte won, maar dat is een verkeerde voorstelling van zaken. De stemmen die Wilders won kwamen voor het overgrote deel bij de VVD vandaan (zo zit het spectrum nu eenmaal in elkaar), die van Rutte (PLUS de verloren zetels aan Wilders) zoog hij weg bij de overige partijen. Ergo, wat we hier beschreven zagen was een stroom strategische stemmers die aangaven de VVD te willen steunen om de PVV niet de grootste te laten worden. In hoeverre deze effecten vandaag doorzetten weten we pas morgenavond.

Eigenlijk is hiermee alles gezegd, want ook deze doorstromende kiezers (4-5% van het hele electoraat!!) moeten dus hebben geconcludeerd dat hun stem voor de VVD broodnodig is, omdat Rutte gisteravond werd ingeblikt.

Kleine Update

De lezers van De Telegraaf geven hun krant en hoofdredacteur nog even een draai om de oren door Geert Wilders afgetekend aan te wijzen als winnaar van het EénVandaagdebat.

NB: mijn score van 7-3 voor Wilders werd door de score van de Telegraaf-lezers vrijwel 1 op 1 overgenomen. 7-3 correspondeert heel aardig met 64-36.