Veel onduldbare schendingen van belangrijke normen en waarden in onze samenleving vinden plaats door collectief gedrag van allochtonen, d.w.z. door leden van samenlevingen die er andere normen en waarden op na houden dan wij.

Ons strafrecht staat daarin praktisch met lege handen omdat het alleen op individuen is gericht[1]. Een misdrijf als eerwraak leidt tot een vervolging en veroordeling van een individuele dader, die vaak door zijn familie voor het plegen van de gruweldaad is uitgezocht omdat hij door zijn jeugdige leeftijd een lichtere straf tegemoet kan zien dan zijn ooms of oudere broers. Tasjes roven en overvallen zijn vormen van het vergaren van inkomsten die vooral bij Marokkaanse jongeren voorkomen. We zouden een strafrecht moeten hebben dat efficiënt groepen kan aanpakken en niet alleen het individu, wanneer dat toch in de eerste plaats als onderdeel van zijn groep functioneert.

Neem de doodslag die op het Heinekenplein gepleegd werd tegen de drugsverslaafde Joos door een groep allochtonen, in dienst van Dirk van den Broek. Zij werd door de daders verdacht van winkeldiefstal en het is een goed voorbeeld van hoe raar de vervolging van zo’n groep vigilantes uit kan pakken. Sommigen hadden het fatsoen hun aandeel in de mishandeling en de doodslag te bekennen maar anderen ontkenden alles. Van de laatsten kwamen er een paar vrij en een of twee anderen werden weer wel veroordeeld, zij het licht. Wie bekend had werd ook veroordeeld, maar zwaarder.

We hebben formeel in ons strafrecht geen mogelijkheid om iedereen die zich bij een groep voegt die een misdrijf begaat q.q. te veroordelen tenzij tegen de betrokkene een vorm van medeplegen kan worden bewezen.

Er is trouwens nog een gebrek in ons strafrecht. Iemand die een misdadig leven leidt wordt niet veroordeeld omdat hij een crimineel is, maar vanwege een of meer strafbare feiten die tegen hem bewezen kunnen worden. Met het feit dat hij al zo vaak eerder veroordeeld is wordt alleen rekening gehouden als een strafverzwarende omstandigheid: als hij een taakstraf krijgt wordt die vaak om die reden met enige tientallen uren verhoogd. Komt de betrokkene niet opdagen dan is er nog steeds gebrek aan ruimte in de Bijlmer Bajes en boetes zijn meestal niet te verhalen. Ouders en andere familieleden zijn niet aansprakelijk voor de boetes van de dader. Justitie staat in feite met lege handen.

Toen de eertijdse hoofdcommissaris van Utrecht Wiarda uiting gaf aan de frustratie bij zijn politie over het uit de hand lopen van allochtone criminaliteit, door te suggereren dat een ander soort straffen meer op zijn plaats zou zijn, kostte hem dat zijn baan.

Toch had de man gelijk. Wie een misdadig leven leidt hoort een straf te krijgen die evenredig is aan de inbreuk die hij maakt op het rechtsgevoel in de samenleving. Het gaat niet aan die mensen straffeloos te laten alleen omdat het in onze strafrechtwereld aan creativiteit ontbreekt om de wet op een adequate manier aan te passen aan de veranderingen in de samenleving.

Criminelen die voor de vierde of vijfde keer gepakt worden voor roof, mishandeling of aanranding zouden geen taakstraf horen te krijgen maar zes maanden eenzame opsluiting op water en brood. Daarna tien jaar straatverbod met een uitzondering voor woon werk verkeer. Elektronische bewaking kan er op toezien dat de veroordeelde zich daaraan houdt.

---

1. Misschien is dit verouderd. In het vonnis van de rechtbank in Lelystad inzake de doodslag op een grensrechter van een voetbalclub in Almere, bleken groepsmisdrijven strafbaar te zijn ook als er geen specifieke schuldige kon worden aangewezen. Men kan nu als het ware medepleger zijn zonder hoofddader. Zie ook het betoog van Hof president Leendert Verheij in De Dwalende Rechter en het requisitoir van Geert Knigge in de zaak van de Nijmeegse scooterrijders.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp