Toen het kabinet Rutte I werd gevormd had de PVV heeft geen vertegenwoordigers in de Eerste Kamer.

Dat betekende dat een regulier kabinet, dat gevormd zou worden met gedoogsteun van de PVV als basis, eigenlijk niet kon regeren. Dat was in eerste instantie een opluchting, lijkt me, voor de linkse partijen. Want zo was het toch, wetten moeten nu eenmaal ook door de Eerste Kamer worden aangenomen, daar komen we niet om heen.

Job Cohen heeft tijdens de formatie zijn uiterste best gedaan de verbindingen naar alle andere partijen open te houden, wat zichtbaar tegen de zin van zijn aanhang inging. Een regeringsprogramma waar links en rechts zich beiden in konden vinden was eigenlijk niet goed denkbaar. Die toegankelijkheid van de socialistische politieke leider en de staatsrechtelijke onmogelijkheid van een kabinet dat geen steun had in de Eerste Kamer had de formatiebesprekingen voor hem horen te beslissen maar het liep anders. De opstelling van de PvdA in de affaire Uruzgan heeft de partij de das om gedaan. De andere partijen in het midden vertrouwden de socialisten niet meer, ondanks dat de hoofdschuldigen, Koenders en Bos, van het toneel waren verdwenen.

De enige oplossing zonder de PvdA leek een zakenkabinet te zijn dat zou regeren met wisselende meerderheden in de Kamer en dat zich uitsluitend zou richten op maatregelen ter bestrijding van de crisis en het afhandelen van de begroting. Afhankelijk van de opstelling van elk van de politieke partijen tussen de vorming van het kabinet en de Statenverkiezingen, zou dan het volgend voorjaar wel kunnen worden bekeken hoe een politiek kabinet eruit zou kunnen zien. Zo’n zakenkabinet had eigenlijk ook best in drie weken klaar kunnen zijn en dat is dat waarschijnlijk alleen niet gebeurd door de opstelling van de majesteit en haar adviseurs. In wezen werd het eerste kabinet Rutte tot de Statenverkiezingen een soort zakenkabinet maar die verkiezingen leverden een rechtse meerderheid in de Eerste Kamer op. Het kabinet veranderde daardoor van karakter, al regeerde het door met steeds wisselende meerderheden.

De omstandigheid dat een regeringsvorming op basis van een verkiezingsuitslag voor de Tweede Kamer door de Eerste Kamer kon worden gefrustreerd is een goede aanleiding om de functie van de Eerste Kamer opnieuw te overdenken en daarmee niet te wachten tot we weer in zo’n ongelukkige situatie terecht komen.

Mijn voorstel zou zijn de senaat om te bouwen tot een Enquête Kamer, waarvan de leden worden gekozen of benoemd door de Tweede Kamer. Het grondwettelijke parlementaire enquêterecht zou uitsluitend door die Kamer kunnen worden uitgeoefend . Dan zouden we eindelijk enquêteurs kunnen krijgen, die op een professionele manier te werk gaan. Dat zou een belangrijke versterking betekenen van de functie van de volksvertegenwoordiging.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp