Het is de moderne fixatie: we willen alles wat er in zit er ook uithalen. Wijze spreekwoorden over het onderste uit de kan en wat dat met je neus doet vergeten we liever: dat was vroeger. Maar beklijft dat?

West-Europa heeft sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog een ongekende expansie van orde, rust, vrede en welvaart gekend. Ongekend voor onszelf, en wellicht ook historisch gezien. Onafgebroken periodes van vrede die langer duren dan een jaar of dertig zijn in de wereldgeschiedenis extreem zeldzaam. Dat landen er soms aan ontkomen betekent niet dat het algemene beeld er anders door wordt. Nederland ontsnapte in Europees verband tussen 1840 (Belgische Opstand) en 1940 (WO2), maar was daarmee op continentaal Europa een grote uitzondering en niet bepaald de regel.

Met dergelijke perioden van orde, rust, vrede en welvaart lijkt de komst van een zekere mate van zelfgenoegzaamheid er van zelf in te sluipen. En het lijkt ook de gedachte te zaaien dat we de wereld mogen bekijken als toeristen om onze hedonistische levensstijl nog van een extra dimensie te voorzien. Waar we tot circa 1980 door half Europa op vakantie gingen, kwam ik in de jaren negentig de eerste mensen tegen die hun huwelijk lieten voltrekken in Griekenland om de huwelijksreis te voltooien op Cuba.

Als je in de juiste kringen verkeert is het tegenwoordig onmogelijk niet een paar mensen te kennen die op Antarctica zijn geweest – ogenschijnlijk alleen om erover te kunnen opscheppen. Dat doen ze dan vaak tegenover mensen die kond doen van de driesterrenrestaurants waar ze gegeten hebben – en wat daaraan in hun ogen mankeerde. Het kan niet op, zo lijkt het. De mogelijkheid (via Richard Branson) voor een miljoen dollar en lang wachten op een lange lijst een reis in vrije val door te brengen speelt daarop in. Het is er een soort van exponent, die onlangs werd bedreigd door de mogelijkheid je in te schrijven voor een reis naar Mars.

Je gaat begrijpen hoe men dat Wilde Westen ooit met kolonisten wist te vullen. En waarom het er niet zo wild meer is, want zoiets houd je je leven lang niet vol. Hedonisme is niet langer een tijdelijke uitspatting voor jeugdige overmoed, maar is een levenshouding geworden die niet meer weg wil. Tegelijkertijd moet alles piekfijn in orde zijn, want ons comfort willen we er niet voor inruilen.

Ik kwam hier op door een scène in een IndianaJones-film die ik gisteren op de BBC voorbij zag trekken. De (Amerikaanse) hoofdrolspeelster die zich in India gedroeg als een arrogante nitwit – maar zichzelf als heel ruimdenkend leek te beschouwen – waarschuwde een paar inlanders dat als ze niet stopten met haar te proberen te vermoorden, ze wel eens een hartig woordje met hun president spreken zou. Enorm grappig natuurlijk, maar is onze basishouding tegenwoordig echt zo verschillend? Ik zag na enig doordenken en doorvertalen naar onze tijd meer overeenkomsten dan verschillen. Het zal mijn leeftijd wel zijn, maar ik vind het beangstigend. Soms lijkt het of we steeds idioter worden, omdat we denken dat de wereld zich steeds verder aan ons dient aan te passen, en verontwaardigd zijn als ze dat niet doet.