Aluhoedjestheorieën – wie kent ze niet? Het zijn de theorieën van achterdochtige mensen die over zaken schrijven die ze niet geheel begrijpen, maar desondanks – of juist dáárom – verdacht vinden.

Het boek van Udo Ulfkotte – Gekochte Journalisten – dat ik hier bespreek is echter de aluhoedjestheorie onder de aluhoedjestheorieën, omdat het in gaat op de reden waarom theorieën die eenmaal een bepaald stempel kregen, nooit meer serieus door de media behandeld worden. Omdat er een zwijgplicht over is ontstaan. Omdat men denkt het beter te weten. Omdat het slecht op media zou afstralen als er plotseling een soort koerswijziging in de media zou blijken te hebben plaatsgevonden. Met het steeds verder samenklonteren van het eigendom van mediapublicaties is het kritisch vermogen van de journalistiek afgenomen. Niet eens zozeer vanwege de angst voor ontslag, maar erger nog: de kans verder niet meer aan de bak te komen. Ontslag is te overzien als je alternatieven hebt. Die zijn er steeds minder, en dat is wat fnuikend is voor een onafhankelijke journalistiek. Want aan het eind van de dag hebben journalisten zoals iedereen brood en een bordje soep nodig om de volgende dag weer te kunnen functioneren.

MH17
Een aardig voorbeeld van hoe dit proces werkt zag ik zich afgelopen week op twitter ontspinnen na de JIT-presentatie over de zaak MH17. Die ging grosso modo tussen onafhankelijk (denkende) journalisten en de in vaste banen verblijvende nieuwsschrijvers voor wie de glamour van gedegen onderzoek er minder toe doet. Dan heb ik het over journalisten die het belangrijker vinden een onterecht aangekochte zonnebril van een minister breed uit te meten dan onderzoek te doen naar de onregelmatigheden die het MH17-onderzoek in zo’n brede mate etaleert. Want kleine corruptie scoort beter, en de meeste mensen die kijken willen helemaal niet dat iets goed wordt uitgezocht: die willen iets sappigs om ’s ochtends bij de koffieautomaat te bespreken. De beter betaalden vonden het wel mooi geweest met dat MH17-onderzoek, er was officieel een dader aangewezen die overeen kwam met het al bestaande beeld, en alles wat daarbovenop zou komen zou de kijker maar in verwarring brengen. Die zou dan toch zijn belangstelling gaan verliezen, zodat het dan maar beter was te eindigen met een helder (?), duidelijk en gewenst beeld. Wat hen betreft is de discussie daarmee beëindigd, en in de praktijk blijkt dat zo ook te werken.

Bovendien ontstaan door slecht oplettende kijkertjes bij die koffieautomaten de wildste aluhoedjestheorieën, en daar wil je als zelfrespecterend journalist niet verantwoordelijk voor zijn. Een derde reden is dat gedegen onderzoek een onevenredige aanslag op de budgetten is, en dat moet natuurlijk voorkomen worden. De enige nieuwsorganisatie die daarvoor nog de pecunia beschikbaar heeft is de staatsomroep – en zoals u begreep uit het woord staatsomroep – die andere belangen heeft dan altijd alleen maar de diepste waarheid te vinden.

Auteur Udo Ulfkotte werkte 17 jaar voor de Frankfurter Algemeine (FAZ), een van de topkranten van de Bondsrepubliek. Ulfkotte schaamt zich er nu voor dat hij 17 jaar lang voor de FAZ heeft gewerkt. In dit boek laat Ulfkotte geheime netwerken zien, de CIA komt voorbij, de NAVO-persafdeling en de lobbyorganisaties waar journalisten mee te maken krijgen. Soms is het allemaal wel erg 1984/Jason Bourne, maar maakt dat dit boek minder waardevol? Niet alleen omdat dergelijke omstandigheden bestaan, maar omdat het vreemder zou zijn als ze niet zouden bestaan. Het is niet vreemd dat geheime diensten, die moeten waken tegen het ontstaan van de verkeerde meningen, op een dag op het idee kamen dan zelf maar een heersend discours te creëren. De kracht van een algemeen erkend discours is dat het de waarheid in pacht heeft. En tegen wie de waarheid in pacht heeft – en dat ondersteund ziet door de machtigen der aarde – gaat vrijwel niemand in, omdat dat dodelijk is voor de toekomstige eigen carrière en toekomstperspectieven van hemzelf en de zijnen.

Eén van de belangrijkste manco’s van aluhoedjestheorieën is dat ze te vaak struikelen over het logische aspect. Het boek van Ulfkotte is wat dat betreft een uitschieter in positieve zin, die niet alleen weergeeft wat je zou kunnen betitelen als een samenzwering, maar erger nog: van een heersende mening die niet im frage mag worden gesteld.

Niet alleen bij revoluties is het voldoende om circa 10% van de groep waarin alles zich afspeelt achter je te hebben: het geldt voor vrijwel alle activiteiten in het sociaal menselijk bestaan dat je met een luidruchtige machtsgroep die niet groter is dan ongeveer 10% van het geheel totale macht kunt uitoefenen. Het is een angstwekkende gedachte, als het niet de praktijk van alledag zou zijn.

Maanden achtereen stond Ulfkotte’s onthullende boek op de eerste plaats van een heel aantal bestsellerlijsten, waaronder die van Amazon en Der Spiegel. Het blijft opvallend dat mensen bereid zijn voor dergelijk boeken wèl tijd vrij te maken om eens rustig en uitgebreid te gaan zitten lezen hoe de wereld in elkaar steekt. Onderstaand nog een interview met de schrijver (in het Duits) Meer interviews vindt u hier.

---

Udo Ulfkotte – Gekochte journalisten
350 pagina’s
Uitgeverij De Blauwe Tijger
€25,90
ISBN10 9492161087
ISBN13 0789492161086
Bestellen kan HIER