Een van de meest gluiperige Gutmenschsmoesjes van dit moment is het argument dat we ons niet te druk moeten maken over die terreur van islamaanhangers. Er vallen immers meer doden in het verkeer? Dat dit geen handig sociaal risicomanagement is lijkt men niet te beseffen.

Verkeersdoden
Dat er in het verkeer meer doden vallen dan door islamitisch terrorisme klopt. Niet dat de terroristen hun best niet doen, maar tegen het verkeer als doodsoorzaak is weinig opgewasssen. En dat het onvergelijkbare zaken zijn voelt iedereen aan zijn water, maar hoe leg je daarop de vinger?

Wat er niet aan klopt is dat het niet overeenkomt met het risicoprofiel dat we van onze dagelijkse omgeving hebben opgesteld. Mensen zijn een bijzonder soort. Onbewust stelt men in elke cultuur een lijstje op van zaken waarbij we risico’s lopen, ernstige risico’s en onaanvaardbare risico’s. Niet alleen proberen we voortdurend die risico’s te verkleinen, maar door dat te doen leren we ook ze te hanteren. We raken er dus aan gewend, maar wat die risico’s zijn is zowel cultuur- als plaatsgebonden. Zo hoef je je in Ierland niet druk te maken over de kans dat je wordt gebeten door een gifslang – er zijn geen slangen in Ierland.

Catweazle
Dit is waar Catweazle om de hoek komt kijken. Voor wie het niet meer weet of te jong was: een tijdreiziger uit de 11e eeuw duikt op in het Engeland van de jaren zeventig en beleeft daar allerlei avonturen. Toentertijd een kinderserie met een enorme rijkdom aan ideeën.

Wat me van Catweazle nog het best bijgebleven is, was zijn voortdurende verwarring als hij hem onbekende techniek tegenkwam. Ergo: vrijwel alles bracht hem in verwarring. Wat de serie hiermee demonstreerde is hoezeer we als mensen aan onze eigen omgeving zijn gewend, en tevens hoezeer we daarmee omgaan als vanzelfsprekend. De risico’s van alledag zijn ons bekend, daarmee zijn we opgevoed en daarom kunnen we die hanteren. Nieuwe onbekende risico’s daarentegen zijn vreemd en gevaarlijk. Tot we ze een plek gegeven hebben in de rangorde van zaken die we als onderdeel van onze dagelijkse routines moeten vermijden / bestrijden, blijven we er daarom hysterisch op reageren. Gevaar uit het onbekende is altijd een logische, belangrijke drijfveer voor angsten, in elke maatschappij.

De boemerang
Dit houdt overigens ook een gevaar in voor diegenen die het gevaar van islamitisch terrorisme nu op deze wijze proberen te bagatelliseren: zaken die we kunnen inschatten, weten we ook te bestrijden. Op de meest effectieve manier. De wijze waarop het autoverkeer de afgelopen veertig jaar uit woonwijken verdween is daarvan een goed voorbeeld. Aanvankelijk vond men het geen slecht idee het eens te proberen met het verbannen van de heilige koe. Tegenwoordig heb je zo een hysterische meute op de stoep van het gemeentehuis om een wethouder te lynchen als hij zou durven voorstellen een doorgaande weg door een woonwijk met veel jonge kinderen te trekken.

Als we zo ver aan de islam gewend zullen zijn dat we moslims zullen zien als de enige bron van islamitisch terrorisme, zal ons instinct van risicobestrijding met ons op de loop gaan. Die stap kan de overheid met allerlei smoesjes dan wel proberen uit te stellen, maar dat hij ooit gezet wordt lijkt onvermijdelijk. Een dergelijke ontwikkeling karakteriseren als extreemrechts klinkt voor politici wellicht leuk en aardig, maar als een ruime meerderheid van de bevolking dezelfde conclusie trekt kunnen ze sputteren wat ze willen, maar gebeuren zal er dan iets. Daar helpt vanaf een bepaald punt geen moedertjelief of extra uitleg nog wat aan.

Waartoe, waarheen?
Dat de overheid en de gemiddelde politicus het er met de islam te lang bij hebben laten zitten is een feit. Geen feit dat de bestrijding van de wortels van het probleem zal weerhouden overigens. Politici zijn aangesteld om dergelijke problemen te zien aankomen en er op voorhand maatregelen tegen te nemen. Als ze verzaken, worden ze vervangen, en lossen mensen het probleem zelf wel op. Dat deze laatste alinea heel onprettig klinkt ben ik me bewust. Maar als politici (en eigenlijk alle elites) vergeten waarom ze zijn aangesteld, en de zaak zelfs erger maken, zijn hun dagen geteld. Constateren dat ze hebben gefaald en vervangen zullen worden is daarom niet meer dan constateren dat je nat wordt als het regent.