Twee voormalige kopstukken van de PvdA vochten een conflict uit in De Volkskrant. Ze zijn beiden in mijn ogen heel competente politici geweest, maar allebei intussen voltooid verleden tijd.

De een woont in een kasteel op de Veluwe, is de zoon van een katholieke politiefunctionaris uit Utrecht en was een vooraanstaand lid van Tien over Rood en Nieuw Links in de zestiger jaren. Nu is hij lid van de partij van Emile Roemer.

De ander is van protestants christelijke komaf, een beetje zoals Aantjes en Den Uijl, maar uit een welgestelder milieu. Zijn vader is zowel zendeling als ambassadeur geweest en zelf heeft hij voor hij de politiek in ging carrière gemaakt bij de Shell. Hij woont nu eenvoudig in Amsterdam Noord en is een gedisciplineerd lid van de PvdA gebleven. Wouter Bos is een moderne socialist, van het soort dat veel minder heeft van D’66 dan de meeste mensen schijnen te denken. D66’ ers en mensen van GroenLinks zijn verwant, maar tussen Bos en Pechtold bestaat er een kloof.

Marcel van Dam is een typisch voorbeeld van een man die carrière gemaakt heeft en die het socialisme aantrekt als een jas die hem goed staat. Het oude SDAP socialisme dat als voornaamste doel had de arbeidende klasse in Nederland in materieel maar zeker ook in cultureel opzicht te verheffen, heeft hij nooit zo meegemaakt. Ik ken hem uit mijn katholieke studententijd, omdat hij getrouwd was met de zus van een jaargenootje. Ook later, toen hij een erg succesvolle voorzitter was van de VARA, heb ik hem een paar keer meegemaakt. Het is zeker een heel competente man, maar meer het type van een business tycoon dan van de ouderwetse socialist, waar hij zo graag voor door wil gaan.

Het type oude SDAP’ er ken ik vrij goed, want mijn moeder was er een. En veel van haar oude vrienden en vriendinnen uit Leeuwarden waren het. Heel anders dan Marcel van Dam en trouwens ook heel anders dan de SP. Mensen van voor de oorlog herkennen in de SP het oude katholieke Zuiden. Niet voor niets komen de kopstukken uit plaatsen als Oss en Boxmeer en hebben ze grote aanhang onder de Nijmeegse studenten.

Bos is een modern soort functionaris, intelligent en bekwaam. Ik denk ook dat hij een soort evangelische bevlogenheid heeft voor de minder bedeelden in de wereld, maar die bevlogenheid weet hij goed te verbergen. Het is niet iemand die mensen de straat op krijgt, maar de straat is ook niet de plaats waar de moderne politiek wordt gemaakt. De simpele issues van een eeuw geleden spelen in het Nederland van 2016 geen rol meer.

Alle politieke partijen zijn op het ogenblik bezig zich zelf opnieuw uit te vinden. Bos en Van Dam zijn daar allebei niet erg in geslaagd. Bos niet, omdat in het kader van de PvdA nog steeds een Van Dam-achtig sentiment heerst dat men niet los wil laten. En Van Dam niet, omdat hij te veel op zich zelf staat en er nooit in geslaagd is de steun in zijn omgeving te krijgen die een politicus nodig heeft. Was hem dat wel gelukt dan had hij een van de bekwaamste premiers van Nederland kunnen worden, nu is hij vooral een fenomeen in de politiek gebleven, maar geen factor van betekenis.

Hun conflict ging over de toekomst van links in Nederland, maar in die toekomst zijn ze buitenstaanders geworden. Hoe zich de tegenstellingen bij links precies gaan uitkristalliseren is nog onduidelijk, maar niet langs de lijnen waaraan zij denken.

---

Eerder verschenen op het Blog van Toon Kasdorp