Er is de afgelopen veertig jaar in Nederland een systeem van politiek-bestuurlijke doorstroming ontstaan dat je als tenminste ongezond zou moeten karakteriseren. Voor het welzijn en de belangen van ons land.

De mankementen die daardoor in het Openbaar bestuur ontstaan heb ik eerder al beschreven. Maar er is erger dan alleen het opvullen van het bestuurlijke middenmanagement met uitgerangeerde ex-politici. Erger is, dat de bestuurlijke elite van Nederland steeds vaker vindt er recht op te hebben na gedane politieke arbeid nog iets van twintig jaar te kunnen doorbrengen. Als die baantjes niet vanzelf komen wordt er actief voor gelobby’ed. Door hun eigen partijen nog wel het meest, maar dan komt de ons-kent-ons mentaliteit van de Regentenpartij die dat ondersteunt wel erg goed van pas.

Nu is het ook weer niet heel vreemd dat Commissarissen van De Koning voortkomen uit het politieke metier. Het is een goedbetaalde maar obscure functie die geknipt is voor ex-ministers die we nergens anders kwijt kunnen. Maar dat intussen vrijwel het gehele burgemeestersbestand van grotere gemeenten op deze wijze wordt gerekruteerd – niet zelden uit het tweede echelon van Kamerleden die politiek zijn opgebrand – gaat eigenlijk al veel te ver. het meest gênante voorbeeld van de afgelopen tijd was Sharon Dijksma, die nadat de gemeenteraad van Nijmegen in een wanhoopspoging aan gaar te ontkomen elders een andere burgervader wist op te scharrelen, besloot dan toch maar weer staatssecretaris te worden. Ook gezien de algemene consensus dat dit de top van haar kunnen is een vrij beschamende vertoning.

Nog erger wordt het als de leiding van het land gaat hengelen naar Europese baantjes. Dat zie we steeds vaker, en het resultaat is magertjes. Zowel de premiers Lubbers als Balkenende maakten veel van de Nederlandse buitenlandpolitiek ondergeschikt aan hun wens uiteindelijk te eindigen als voorzitter van de Europese Commissie. Niet alleen lukte dat geen van beiden, maar de zin van een Nederlandse EC-voorzitter ontgaat me. Zeker als daarvoor Nederlandse belangen worden geofferd, want de potentiële voordelen van zo’n voorzitterschap wegen daartegen te weinig op. Het zal best goed zijn voor de reputatie van ons land, maar internationaal knikt men eens, en vraagt dan beleefd of de overgang van het premierschap van Brussel naar het EC-voorzitterschap eigenlijk wel zo groot was.

Het gemanoeuvreer van premier Rutte laat opnieuw een dergelijk gedrag zien. De man doet de grootste moeite om bij de EU in een goed blaadje te blijven, en het kost miljarden. Werkelijk? Ja! Want Nederland had indertijd principieel haar veto tegen de Griekse bailouts moeten uitspreken. Het geld dat daar in gestoken is is voor de eeuwigheid verloren, en het gaat maar door. Het baantje van Jeroen Dijsselbloem – dat we er uiteindelijk aan over hielden – is fijn voor hem en wellicht voor zijn partij. Maar het ontneemt ons land al op voorhand de mogelijkheid een krachtig NEE te laten horen tegen allerhande financiële bokkensprongen, waarin de EU blijkt te excelleren.

Dat het gejank van Frans Timmermans hem naar een baantje als eerste vice-Commissievoorzitter catapulteerde heeft voor ons land evenmin veel betekenis. Het is eerder contra-productief gebleken. Want anders dan klamme, tranerige nattigheid heeft de man ons nog niet opgeleverd – niet heel vreemd aangezien zijn competentie niet bepaald wereldschokkend is. Ons land heeft daar evenmin veel aan.

Het is daarom de hoogste tijd te zorgen dat de eerste betrokkenheid van Nederlandse bestuurders en politici zich op ons land richt. Om dit te bereiken is het essentieel dat het carrièrepad richting Brussel en de EU wordt afgesloten. Beloften daartoe helpen niet – Neelie Smit-nogwat werd gisteren op de Belgische televisie gefileerd als een categorische woordbreekster op dit punt, en is een voorbeeld par excellence van hoe het niet moet. Ergo: het wordt tijd voor een wettelijke barrière tegen directe doorstroming naar hoge politieke functies. Iets van een verbod om binnen drie jaar na afzwaaien uit een Nederlandse regeringsfunctie een topfunctie bij de EC te aanvaarden. Aan die termijn kun je best een beetje morrelen, maar met het principe mag niet langer worden gemarchandeerd.

En aangezien we de regering – logisch! – op dit punt niet vertrouwen kunnen, vrees ik dat er werk van moet worden gemaakt middels een initiatiefwet.