Waarom is men in de politieke top van de VVD eigenlijk zo blij met de PVV? Want dat is men. VVD-prominenten die zich niet kunnen vinden in de samenwerking met de PVV zijn uiterst marginaal, of lagen al jaren aan de ketting in de uithoeken van de partij. De politieke leiding van de VVD echter beseft hoe dankbaar men mag zijn dat de PVV bestaat. Als Geert Wilders haar niet had opgericht, dan had zij daarvoor iemand anders moeten vinden om die stap te zetten. De gebeurtenissen rond Rita Verdonk bewezen immers dat de tijd er rijp voor was?

Om te beginnen zijn daar veel PVV-standpunten die vroeger ook binnen de VVD belangrijk waren, belangrijker dan nu in ieder geval. Een zeker sociaal gevoel met speciale belangstelling voor ouderen, nationalistische stromingen werden via de VVD (en het CDA) politiek vertegenwoordigd en natuurlijk het wantrouwen ten opzichte van de islam. Alle belangrijke vertegenwoordigers van die standpunten zijn vandaag de dag te vinden bij de PVV; wie achterbleef in de VVD matigde het standpunt ietwat (voor zover nodig), of verdween uit beeld via een functie in het openbaar bestuur. Het is opvallend dat juist deze standpunten nationaal gezien niet het meest omstreden zijn, maar dat ze maar zelden alle door de kiezer worden gedeeld. Kortom, kiezers die op bovengenoemde punten steeds sterkere emoties kregen stapten over naar de PVV. En bevorderden aldus de ideologische rust binnen de VVD.

Subsidiair, door de als meer extreem ervaren groepen en standpunten mee te nemen naar de PVV, maakte Geert Wilders de VVD automatisch tot een middenpartij met een relatief gematigd imago. Tot dan had men de VVD – als meest rechtse partij vanuit linkse optiek – vaak weg kunnen zetten als rechts en gevaarlijk. Toen de term extreem-rechts politiek geen wortel schoot, zat de VVD publicitair ineens op rozen: alle tricky onderwerpen parkeert men eenvoudig bij de PVV, met uitzondering van de veronderstelde financiële soliditeit, die het handelsmerk van de partij is.

Electoraal bleek de PVV bovendien niet alleen kiezers uit de VVD te trekken, maar ook grote groepen met een CDA en PvdA-achtergrond. De PVV had niet de geur van onbarmhartig beleid ten opzichte van de zwaksten in de samenleving rond zich hangen, wat voor velen met een linksige achtergrond vaak een obstakel was over te stappen naar de VVD.Het CDA verloor aan de PVV vooral de groepen met een hang naar nationalisme. Hier wreekte zich voor het CDA ook, dat het zich nooit actief had verzet tegen de komst van de islam naar Nederland. Ook door veel ongelovigen die op het CDA stemden werd het christendom als impliciet (nationaal!) cultureel erfgoed bezien.

Zonder zelf werkelijk groot te worden, werd de VVD zo toch de grootste. Met een klein deel van de oorspronkelijke VVD-aanhang wist Geert Wilders grote brokken electoraat weg te halen bij de traditioneel grote concurrenten. En zoals de afeglopen jaren lieten zien, is een sleutelpositie veel belangrijker om macht uit te oefenen dan puur de omvang van de achterban.

Bestuurlijk is de PVV daardoor voor de VVD zo mogelijk een nog grotere zegen dan electoraal. Doordat linkse partijen haar publiekelijk in de ban deden, kan de PVV eigenlijk alleen macht uitoefenen via de VVD. Daarmee is de PVV in veel zaken een informele bijwagen geworden waarvoor de VVD geen verantwoording draagt, maar waarop men wel kan rekenen.

De gedoogconstructie versterkt dit nog eens. Niet alleen worden binnen de VVD nu veel extra baantjes verdeeld die zonder gedoogconstructie andere partijen zouden toevallen, maar bij conflicten met andere politieke stromingen kan men wijzen op de PVV als belangrijkste eiser van een bepaalde gedachte. Dat veel linkse partijen die (zeer domme) koers al op voorhand nemen, maakt de positie van de VVD alleen maar comfortabeler. Zowel de ministers Kamp als Leers werd deze week weer eens voor de voeten gegooid te luisteren naar de PVV. Alsof luisteren binnen een coalitie vreemd en immoreel is. Dit soort oppositie versterkt het zittende kabinet slechts.

Is het denkbaar dat de PVV groter wordt dan de VVD? Nauwelijks. Een kleine beweging naar rechts is voor de VVD al snel voldoende om veel kiezers te doen besluiten toch op haar te stemmen, al was het alleen maar omdat de VVD de kampioen op rechts is, die tegenover een linkse partij van bijna gelijke omvang een vuist moet kunnen maken in de strijd om het premierschap. Oftewel: alles beter dan Diederik Samsom. Een premier Geert Wilders is niet ondenkbaar, maar dat zal alleen kunnen in een kabinet waaraan tenminste één linkse partij zich verbindt.

Tot die tijd zit de VVD op rozen, en houdt zij van Geert Wilders als van geen ander.

 

Eerder verschenen op Dagelijkse Standaard.