De verlate wederopstanding van de democratie
De afstraffing die de bestaande partijen in Duitsland gisteren kregen was indrukwekkend, zoveel te meer door de voor Duitse begrippen ongekende schaal waarop het gebeurde.
Als er iets is wat de afgelopen twintig jaar in diverse Europese landen het kiezersvolk is gaan begrijpen, dan is het dat een elite die onwillig is maar heel langzaam kan worden afgebroken. Dat heeft ook alles te maken met de wil risico’s te nemen – veel kiezers houden daar niet erg van. Duitsland is wat dat betreft altijd een herkenbaar voorbeeld van stabiliteit geweest.
Die stabiliteit wordt mede geborgd door een kiesdrempel van 5% voor de meeste verkiezingen in Duitsland, zowel voor de Ländeswahlen als de Bondsdag. Maar dat systeem houdt weliswaar de eerste ontevredenheid tegen, maar wat men te weinig beseft is dat een gezonde democratie dergelijke kleine oprispinkjes toestaat om snel te kunnen reageren op kennelijke onvrede. Maar indien de bestuurlijke elite klaarblijkelijk eensgezind is over een koers die de bevolking niet zitten ziet, kan het lang duren voor de eerste signalen van serieuze onvrede door beginnen te dringen. Met als uitwassen het benoemen van tekenen van onvrede als rechtsextremisme, zoals de Pegida-beweging in precies datzelfde Saksen-Anhalt gebeurde waar nu door de AfD de hardste klap werd uitgedeeld. 23% van de stemmen, en de SPD werd eenvoudig weggevaagd (11%).
Behalve dat de stemmen voor de AfD uit het gehele politieke spectrum kwamen was wat dat betreft minstens zo belangrijk dat veel niet-stemmers de weg naar de kieslokalen wisten te vinden. Circa een derde van de AfD stemmers had bij de laatst voorgaande verkiezingen niet gestemd.
Saksen-Anhalt – 253.000 stemmen, 23% stemaandeel.
Baden-Württemberg – 742.000 stemmen, 12,5% stemaandeel.
Rheinland-Pfalz – 224.000 stemmen, 11% stemaandeel.
Karakteristiek voor wat hier gebeurt is ook de hogere opkomst bij al deze verkiezingen vergeleken met eerdere gelegenheden. Een ander opvallend kenmerk: al was de CDU overduidelijk de grootste leverancier van ontevreden stemmers, zij was verre van de enige partij die steun aan de AfD moest afstaan. Dat zelfs van de FDP en de Grünen overlopers kwamen is veelzeggend, omdat de FDP in Duitsland vaak als parkeerstem wordt gebruikt (zodat de partij ondanks deze uitslagen overal vooruitgang liet zien).
Maar dat alle partijen grote aantallen stemmers verliezen aan de AfD laat vooral zien, dat de gevestigde politiek voor veel kiezers gisteren als keus hebben afgedaan. Analyses dat het politieke midden verloren heeft (SPD-leider Gabriel) miskennen het karakter van wat hier gebeurt. Dit lijkt wel de toon te zullen worden die we de komende weken vanuit Berlijn zullen horen, en ook het vermaledijde ‘beter uitleggen’ lijkt me onvermijdelijk, maar eigenlijk weet men wel beter. Waar men in Duitsland jarenlang soms alleen kon stemmen op griezelige clubs als Die Republikäner om onvrede te uiten, is met de AfD een partij opgestaan die door het hele land heen onmiskenbaar wordt beschouwd als politiek acceptabel, en bovendien als broodnodig.
Merkel zal voorlopig niet aftreden; de mediabazuinen zullen tekeer gaan tegen het gevaar van rechts. Maar de bevolking zal beter weten, en een voortgang van Merkel en Gabriel op deze weg zal politiek desastreus blijken. De vraag is wanneer men dat zal erkennen. Maar wat daarbij zeker een rol zal spelen is in hoeverre men kans zal zien de AfD in diskrediet te brengen. Al geloof ik niet veel van mogelijkheden dat overtuigend rond te krijgen. De aantallen AfD-stemmers laten zien dat de bevolking er in grote getale genoeg van heeft. Dat de deelstaten die gisteren naar de stembus togen toevallig juist de drie betroffen waar de bevolking de AfD het meest was toegedaan gaat in tegen de kanswetten. We zullen hiervan dus herhalingen zien. En iedere keer dat de CDU de hoop uitspreekt dat de revolte voorbij is, zal het vuurtje worden aangewakkerd.
De volledige uitslag in Saksen-Anhalt
Goed geschreven hannibal, thnx!
De afd is een volwassen partij geworden met goed onderbouwde standpunten waarover de bestaande partijen niet over hebben kunnen en willen debatteren, dan komt vanzelf de afrekening. De standpunten van de afd worden naar mijn mening zelfs door 90 procent van de bevolking gedragen, maar is de drempel voor durf nog net te hoog om door te zetten, dat zal echter niet lang meer duren.
Interessant verhaal. Persoonlijk had ik gehoopt dat de kiezers nog massaler weg gelopen waren bij Merkel. Dat is helaas niet gebeurd, en de observatie van de auteur, dat veel kiezers niet houden van het nemen van risico’s, geeft al aan waarom dat zo is. Mensen zijn bang voor verandering, hebben te veel te verliezen, laten zich ook makkelijk intimideren door politici die met hel en verdoemenis dreigen als de kiezer niet wil doen wat de politiek wil. Zie de gang van zaken bij referenda, waarbij steevast in een intimidatie-campagne van jewelste ontstaat. De meeste mensen in Duitsland, en ook Nederland, hebben het nog te goed, hebben te veel te verliezen en zijn ook te bang, om het politieke establishment definitief de rug toe te keren, om tegen de EU in te gaan. Ze vrezen voor hun welvaart, hun baan etc. Maar ze zien niet dat ze met meer van de politiek van de afgelopen decennia, dwz meer EU, meer macht voor banken en multinationals, meer corrumpering van de mainstreampolitiek, en niet te vergeten meer asielzoekers, hun welvaart en hun baan juist bij uitstek bedreigd worden. De politieke kaste die nu al jaren de lakens uitdeelt heeft niets, maar dan ook niets, met de gewone, autochtone burger op. Sterker nog, die burger wordt diep geminacht en dient alleen als financiële melkkoe. Sinds de Tweede Wereldoorlog is er m.i. niet eerder sprake geweest van een dusdanige corrumpering van de democratie als we momenteel beleven. In feite is de democratie, dankzij de politieke elites, op sterven na dood, zeker in West-Europa. Daarom is de opkomst van AfD ook van levensbelang voor de democratie, want van Merkel en consorten hoeven we op dat vlak niets positiefs te verwachten.
De AfD mag in haar handen knijpen met Frauke Petry, die zeer goed overkomt in de media. Ik verdenk de beide Jeroenen (Akkermans, RTL4; Wollaars, NOS) ervan dat ze er stiekem van genieten. Krijgt AfD de zgn. fatsoenlijke media niet goed mee, dan kan dat aan Petry niet liggen. Deze kanjer is een merkwaardig gevalletje Nomen Est Omen.
De AfD is overigens — net zo min als het FN in Frankrijk en de PVV in Nederland — ‘een rechts-populistische partij’. Noch huldigt de AfD louter rechtse standpunten noch is er een gebrek aan programmatische onderbouwing van standpunten, die wel degelijk uitvoerbaar zijn.
Zeker rond de CSU, maar ook de CDU, lijkt het behoorlijk te rommelen. Maar de zelfkennis is nog niet groot genoeg en de smerige framing gaat voorlopig gewoon door. Zegt zo’n voorman in een van de Nederlands journaals: “Er is een koerswijzing nodig, alleen zo kunnen we deze groepering de wind uit de zeilen nemen.” Met andere woorden, de AfD is geen volwaardige politieke partij, er hangt hoe dan ook bruin walm omheen, en we zullen nooit met ze in een coalitie stappen; wij willen zelf het monopolie houden op het juiste beleid. Tja.