De speciale VN-rapporteur voor marteling Nils Melzer veroordeelt in een recente brief het excessieve Nederlands politiegeweld tegen vreedzame demonstranten bij drie protestbijeenkomsten. In onze MSM blijft het intussen muisstil.

Melzer startte het onderzoek nadat vorig jaar op sociale media wereldwijd herhaaldelijk uit Nederland afkomstige beelden viraal gingen van deelnemers aan protesten tegen de Corona-maatregelen die ernstig letsel opliepen door de inzet van agressieve politiehonden, politiepaarden, wapenstokken en een waterkanon. De speciaal gezant onderzocht vijf concrete voorvallen en kwam tot de conclusie dat zowel het structurele geweld als het ontbreken van strafrechtelijke en disciplinaire sancties tegen de daders en verantwoordelijke gezagsdragers in strijd zijn met de Nederlandse verplichtingen op basis van het verdrag tegen marteling.

De Zwitser Melzer, hoogleraar internationaal recht en mensenrechten, is sinds 2016 speciaal VN-rapporteur voor marteling. Eerder richtte hij zich via Twitter in een bericht vol hoofdletters en uitroeptekens tot het ministerie van Buitenlandse Zaken. Hij retweette daarbij een video waarop te zien is hoe ME’ers op het Haagse Malieveld met wapenstokken inslaan op een demonstrant, die wordt aangehouden met hulp van een hondengeleider.

In Eindhoven liep een meisje een schedelbreuk op door een waterkanon. Ondanks de zware verwondingen onthield de politie vervolgens medische hulp aan het slachtoffer. Dit vormt volgens Melzer niet alleen een ernstig plichtsverzuim maar ook een strafbaar feit voor alle aanwezige politiemensen. De speciaal rapporteur laakt het oordeel van de toetsingscommissie van de politie dat dit handelen ‘professioneel’ zou zijn en een tuchtrechtelijk onderzoek daarom overbodig was.

Geen waarschuwing
Ten tweede lijkt deze levensbedreigende aanval niet te zijn voorafgegaan door een effectieve waarschuwing of andere voorzorgsmaatregel. Ten derde, in ieder geval, het gebruik van potentieel dodelijk geweld tegen een niet-gewelddadige persoon die geen bedreiging vormt kan in geen geval als noodzakelijk en evenredig worden beschouwd. Bovendien, ondanks de grote kans op zeer ernstige, mogelijk dodelijke verwondingen, waren er geen wetshandhavers ter plaatse aanwezig om eerste hulp te verlenen aan de vrouw.

“Verzuim om medische zorg te verstrekken en hulp in een potentieel levensbedreigende situatie zoals deze lijkt een ernstig plichtsverzuim te zijn, zo niet een strafbaar feit, van de kant van elke politieagent die ter plaatse aanwezig is en dient daarom onmiddellijk en als zodanig streng aangepakt te worden door de Nederlandse autoriteiten”.

Aldus rapporteert Melzer.

In Den Haag werd een weerloze demonstrant op de grond  vastgehouden door drie politieagenten, meedogenloos geslagen met wapenstokken en onnodig gewond door een ‘hulphond’, die zo als wapen werd ingezet. Hoewel strafrechtelijk onderzoek is gestart is dit niet tijdig gebeurd, op proactieve wijze op eigen initiatief van de officier van justitie of de politie, maar pas na 373 aanvragen en 142 ingediende strafrechtelijke klachten en meer dan negen maanden na het incident. Bovendien lijkt er tot op heden geen proces te zijn gepland.

Regering reageert niet – hatten Sie davon nichts gewusst?
Melzer:

“In dit verband wil ik de regering eraan herinneren dat de plicht om folteringen strafrechtelijk te vervolgen niet is beperkt tot de directe daders, maar ook meerderen en andere officieren die medeplichtig zijn betreft. De regering heeft niet gereageerd op mijn vraag waarom geen onderzoek is ingesteld tegen de verantwoordelijke superieuren, evenals tegen andere agenten, die wel aanwezig waren, maar niet ingrepen.”

Ook in Amsterdam werd een geweldloze demonstrant aangevallen en ernstig gewond door een hulphond met een hondengeleider, die kennelijk niet in staat was om zijn dier onder controle te krijgen. Deze zaak is nog in behandeling bij de interne toetsingsprocedure van de politie. Melzer constateert ‘met bezorgdheid’ dat, ondanks videobewijs van een politiehond die ernstig lichamelijk letsel toebrengt en verwonding, hevige pijn en openbare vernedering bij een niet-gewelddadige demonstrant, geen klacht is doorgegeven aan de afdeling Onderzoek van het Openbaar Ministerie.

Dat het afranselen van vreedzame demonstranten met wapenstokken – ‘wappies meppen’ – in Nederland eerder routine dan uitzondering lijkt, baart de VN-rapporteur eveneens zorgen. In dit geval ging het om een demonstrant die alleen op de grond zit met zijn benen gekruist. De man wordt omringd door oproerpolitieagenten in volle uitrusting en, wanneer hij weigert op te staan en weg te gaan, slaan twee politieagenten hem herhaaldelijk met volle kracht op de rug met hun wapenstokken. Volgens de regering moest de politie zo optreden, mede omdat de demonstranten weigerden gehoor te geven aan het bevel om het gebied te verlaten en Corona-beperkingen negeerden.

Vreedzame betoger geslagen
Melzer haalt tot slot een geval aan in Amsterdam waarbij opnieuw sprake was van een vreedzame betoger die voortdurend werd achtervolgd en herhaaldelijk met een wapenstok geslagen door een politieagent in volle oproeruitrusting. Terwijl de demonstrant gehoorzaamde aan het bevel om het gebied te verlaten en geen enkele bedreiging vormde voor wie dan ook.

De VN-rapporteur hekelt de kennelijke weigerachtigheid van politie en justitie om geweld aan te pakken. In 2020 noteerde de regering in totaal 27.271 individuele handelingen waarbij de politie geweld gebruikte. Hiervan leidden er slechts 3262 (11,9 %) tot registratie en onderzoek door de verantwoordelijke politiechef. Niet meer dan 236 incidenten (0,86%) werden als “onprofessioneel” beschouwd en slechts zes (0,022%) gaven aanleiding tot tuchtrechtelijke procedures.

In tegenstelling tot wat in veel andere, beschaafde landen gebruikelijk is dragen veel Nederlandse politieagenten bovendien geen kleding met goed zichtbare en goed contrasterende ID-nummers op hun uniform. Melzer merkt op: “Dit maakt het vrijwel onmogelijk om ze aan te houden na politiegeweld en ander ernstig wangedrag in de context van gewelddadige confrontaties met demonstranten. Zonder dergelijke ID-nummers, kunnen slachtoffers en getuigen van onrechtmatig politiegeweld bijna nooit de daders identificeren met een zekerheid die voldoende is voor een criminele veroordeling in de rechtbank.”

Intimidatie
De inzet van paarden en honden bij wetshandhaving houdt, volgens de VN-rapporteur, aanzienlijke risico’s in van buitensporig geweld en onvoorspelbare gevolgen:

“In de praktijk blijkt het gebruik van paarden en honden bij de politie bij betogingen veel meer kans om paniek en wanorde te veroorzaken onder vreedzame deelnemers, die er mogelijk bij duizenden zijn met hun families en kinderen, dan gewelddadige onruststokers te overtuigen om een locatie te verlaten. De inzet van politie paarden en honden is inherent gevaarlijk en lijkt hier in de eerste plaats bedoeld voor intimidatie.”

In geen van de onderzochte gevallen volgden strafrechtelijke of disciplinaire maatregelen en een duidelijke publieke veroordeling. Dit kan volgens Melzer opgevat worden als een vrijbrief voor excessief politiegeweld. De brief benadrukt dat Nederland volgens het anti-folterverdrag verplicht is om niet alleen de directe daders maar ook de politiecommandanten en andere gezagsdragers die door uitlokking, toestemming of door dulding van het geweld verantwoordelijkheid dragen voor de gepleegde misdrijven te vervolgen en vraagt om opheldering waarom dit tot nu toe uitbleef.

De eerdere brief waarin VN-rapporteur Nils Melzer tekst en uitleg vraagt over hardhandig politie-ingrijpen tijdens coronaprotesten is inmiddels door het kabinet beantwoord. Volgens de regering was deze op punten ‘onjuist en onvolledig’. Dat staat in een schrijven dat minister van justitie Dilan Yeşilgöz hem namens het kabinet heeft gestuurd. Ze stelt daarin ‘dat er goede procedures zijn om uitwassen van politiegeweld aan te pakken en te voorkomen’. Jaja, dat hebben we zojuist (niet) gezien. En deze kakelkip heeft zeker niet de verhoren van gewetensbezwaarde politiemensen gelezen die de Buitenparlementaire Onderzoekscommissie 2020 (BPOC 2020) de afgelopen tijd verzamelde.

VN-verdrag
Volgens het VN-verdrag (1984) tegen foltering en andere wrede, onmenselijke en onterende behandeling of bestraffing is marteling iedere handeling waardoor opzettelijk hevige lichamelijke of geestelijke pijn of leed wordt toegebracht door of met instemming van een overheidsfunctionaris, met als doel het verkrijgen van inlichtingen, bestraffing, intimidatie of dwang.

In het tweede rapport van de VN-rapporteur vraagt deze opnieuw opheldering aan de minister van justitie om binnen 60 dagen een antwoord te sturen aan de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties (United Nations Human Rights Council, UNHCR). Verwacht er niet te veel van: kakelkip Yeşilgöz, die voortdurend zanikt over inclusie, diversiteit en non-disciminatie, weet hoegenaamd niets van rechten en heeft slechts een studie sociaal culturele wetenschappen op haar CV staan. Het wordt pijnlijk mocht daar een veroordeling door de UNHCR bijkomen…

---

Meer over politiegeweld leest u hier, eerdere artikelen over het onderzoek van de VN-rapporteur vindt u hier.