Elk jaar – het hele jaar door – laat een clubje gesubsidieerde ambtenaren van het Nationaal Comité 4 en 5 mei in Amsterdam de hersenen kraken over de vraag: hoe gaan wij op 4 mei de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdenken?

Het antwoord daarop is zeer voor de hand liggend: het Nationaal Comité 4 en 5 mei heeft als taak richting, inhoud en vorm te geven aan herdenken en vieren en de herinnering aan de Tweede Wereldoorlog levend te houden, zo staat het letterlijk in de statuten. Het is een soort Hollandse Ziekte, bestuursclubjes die menen hun plasje te moeten doen over een belangrijke historisch gebeurtenis. Zullen we de gotspe van de eeuw over Marokkanen die voor Nederland zijn gestorven aandacht geven? Is 4 Mei De Musical een idee?

Traditiegetrouw is er dus ook elk jaar het Nationaal Vrijheidsonderzoek van een duur bureau dat dit jaar een rapport van liefst 89 pagina’s bont en glossy gekleurde non-informatie oplevert. Zo wordt gevraagd naar de gevoelens die mensen hebben bij de Nederlandse geschiedenis. Fascinerend: een vijfde is dankbaar, een vijfde trots, bijna een vijfde gefascineerd, 18% ervaart respect, schuld (3%) en boosheid (2%) komen het minst voor. Als dit niet aan de taakvervulling van het Comité tegemoetkomt, wat dan wel?

Natuurlijk is zo’n onderzoek vooral hét moment om aandacht voor het herdenkingsclubje in de media – die daar welwillend in meegaan – te krijgen. Dus werd de aandachttrekker dit jaar ‘Op 4 mei meer aandacht voor andere oorlogen’. Want dat werd gevraagd in de enquête: “Meer aandacht besteden aan andere oorlogen dan de Tweede Wereldoorlog?”, wat onder statistische onderzoekers bekend staat als ‘de zwembadvraag’. Vraag iets, breng mensen op een idee en ze zullen (deels) bevestigend antwoorden, maar in werkelijkheid betekent het weinig. Ideetjes verplichten tot niets, niet waar?

4 mei:meer aandacht andere oorlogen pic.twitter.com/XwGlBhvNss

— NOS Teletekst (@Teletekst) May 2, 2023

Gelukkig is het Nationaal Comité nog niet heel woke, en deed het gewoon weer navraag naar de reguliere hamvragen. Daar kwam uit dat de meeste mensen net als voorgaande jaren de slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog herdenken. Zowel de Nederlandse slachtoffers (85%) als die van alle nationaliteiten (80%) worden door een groot deel van de mensen herdacht. Met andere woorden: missie geslaagd, onderzoek verder weggegooid geld ;=)

Maar zo werkt het natuurlijk nooit helemaal bij ambtelijke clubjes. Vanzelfsprekend moeten er in zo’n onderzoek politiek wenselijke thema’s worden gemoffeld, om het eigen soortelijk gewicht in de ogen van de politieke opdrachtgevers – en subsidieverstrekkers – te vergroten. Want: “De oorlog in Oekraïne speelde een rol bij het Vrijheidsonderzoek.” En zegt bijna een derde van de ondervraagden bang te zijn voor een conflict waar Nederland betrokken bij raakt. Het jaar daarvoor was dat nog 8 procent. “Voor de oudere generatie was vrijheid al niet vanzelfsprekend,” zegt comité-voorzitter Wim van de Donk tegen Trouw, “de oorlog in Oekraïne laat ook de jongere generatie zien dat vrijheid, democratie en de rechtsstaat onder druk staan.”

De redenen om stil te staan bij 4 mei zijn volgens het Nationaal Comité 4 en 5 mei niet heel erg veranderd. Wel zijn meer mensen bang ‘dat er weer zoiets als in de Tweede Wereldoorlog kan gebeuren.’ Die vrees wordt dit jaar vaker als reden genoemd voor zowel de Nationale Herdenking als de viering op 5 mei. “Deze resultaten zijn vermoedelijk te verklaren door de inval van Rusland in Oekraïne”, schrijft het Nationaal Comité 4 en 5 mei.

Jammer en onwaardig. Zullen we met Dodenherdenking gewoon de doden herdenken?

---

Bijna elk jaar schrijven we wel wat over 4 mei en/of de Dodenherdenking.