Een fobie is een irrationele angst die bij de lijder een paniekgevoel oproept als hij er mee geconfronteerd wordt. Het geldt als een officiële neurologische aandoening. Er bestaan lijsten van fobieën in de medische handboeken. Op die lijsten komt islamofobie niet voor.

Islamofobie is geen fobie in de medische zin. Het is weer zo’n woord als fascist[1] of terrorist[2]. Een woord dus dat geen duidelijke inhoud meer heeft maar wordt gebruikt om iemand weg te zetten. In dit geval de mensen die bezwaren hebben tegen de islam als godsdienst of als motor van een gewelddadige cultuur. Islam basher is het Engelstalige equivalent voor islamofoob. Onder de mensen die als islamofoob worden aangemerkt zijn er wel die zich irrationeel gedragen, zoals de dominee in Florida die een stapel korans wilde verbranden. Er zijn ook mensen die een telefoon grijpen en iemand als Mevrouw Kahn gaan uitschelden. Mevrouw Kahn is de echtgenote van de imam die een islamitische gebedsruimte wilde bouwen bij ground zero.

Maar het merendeel van de mensen die bezwaren hebben tegen de islam zijn volkomen rationeel. Onze grootste islamkenner Snouck Hurgronje had dit soort bezwaren en een substantieel deel van de Nederlandse arabisten, uit de tijd dat vak nog een wetenschap was, deelden die. Een even substantieel deel bestaat tegenwoordig uit blinde verdedigers van de islam, zoals bijvoorbeeld Erik-Jan Zürcher die een aanbeveling mocht schrijven van de Nederlandse regering voor de toelating van Turkije tot de EU, of de Leidse hoogleraar Maurits Berger.

Persoonlijk vind ik de voorstanders van de islam door de bank genomen irrationeler dan de tegenstanders. Voor de islam in zijn tegenwoordige vorm zijn noch als godsdienst noch als leefwijze veel positieve punten aan te voeren. Zeker niet wanneer we haar vergelijken met joden- en christendom of met humanisme, boeddhisme en confucianisme. Islam en geweld hebben de laatste eeuwen een nauwe relatie vertoond. Dat neemt niet weg dat de islam een vooruitgang is als men haar vergelijkt met het primitieve animisme in sommige delen van Afrika of met de leefwijze in Arabië voor het optreden van de profeet Mohammed. Het heeft dus geen zin om tegen de islam in absolute zin te zijn, het kan allemaal beslist nog erger. Maar in Europa, Azië of Amerika is het geen vooruitgang en wie de mensen daarop wijst lijdt niet noodzakelijk aan een fobie.

In Duitsland is een tijd geleden veel ophef ontstaan over een boek van Thilo Sarrazin met de titel Europa braucht den euro nicht. In dat land speelden toen twee affaires die beiden volgens progressieve mensen met islamofobie te maken hadden. Een ervan ging over dezelfde Sarrazin.

Duitsers lijden als volk aan een fobie ten aanzien van hun nazistische en communistische verleden. Alles wat door wie dan ook daarmee in verband gebracht kan worden stuit op een min of meer automatische veroordeling in de publieke opinie. Van de twee affaires waar ik op doel was de ene de prijsuitreiking aan Kurt Westergaard, de Deense cartoonist die nu al zeven jaar bewaking krijgt. Ondanks deze bewaking werd hij indertijd in zijn huis overvallen door een islamist uit Somalië. Hij wist zich toen met grote tegenwoordigheid van geest zijn belager van het lijf te houden en hij redde zich zelf en zijn kleinkind van de dood. De andere affaire betrof een ex-directeur van de Bundesbank Thilo Sarrazin. Die moest onder druk van de Duitse elite aftreden, net toen bekend was geworden dat het bestuur van de Bundesbank een aanvraag tot zijn ontslag na ontvangen juridisch advies weer had ingetrokken.

Men had kennelijk intussen het boek Deutschland schafft sich ab, waar zoveel over te doen was, daadwerkelijk gelezen. Maar Sarrazin nam nu zelf ontslag, hij zag het niet meer zitten bij de Bundesbank.

Bondskanselier Merkel, die de prijs had uitgereikt aan de Deen had nog steeds geen goed woord over voor de bankdirecteur. Onder meer, zei de Volkskrant, omdat hij gezegd zou hebben dat intelligentie erfelijk was. Dat zou een idee zijn geweest waar Merkel nooit eerder van gehoord had. Ik heb haar speech opgezocht op het internet, maar heb haar dat niet horen zeggen. Dat zou me ook verbaasd hebben van Merkel, die een voortreffelijk wetenschapper is en ongetwijfeld weet dat intelligentie inderdaad erfelijk is, zij het niet op dezelfde simpele manier als grootvaders klok.

In de eerste plaats is intelligentie maar ten dele overerfelijk en voor een ander deel afhankelijk van omgevingsfactoren. Verder is de erfelijkheid meer statistisch dan rechtstreeks. De kinderen van intelligente ouders hebben een grotere kans intelligent te zijn dan het gemiddelde van de gene pool waar ze deel van uit maken. De grootste kans is dat hun IQ aanleg zich zal bevinden ergens tussen het gemiddelde van de twee ouders aan de ene kant en het gemiddelde van de gene pool aan de andere. Dit brengt dus mee dat binnen een paar generaties het IQ van de nakomelingen van onze genieën zich weer dicht bij het gemiddelde zal bevinden, maar dat de kinderen van genieën niettemin voorlopig een voorsprong hebben op de rest. Met de kinderen van hele domme mensen gaat het net zo, maar dan omgekeerd.

Turkse en Marokkaanse gemeenschappen vormen geen afzonderlijk gene pools. Maar al was dat wel zo, dan is er geen enkele aanleiding om ervan uit te gaan dat die gemiddeld minder intelligente genen zou bevatten dan de Duitse. Wat wel waar is – en wat de reden is voor dit soort weinig zinvolle discussies- is dat op genetisch onderzoek naar de intelligentie van etnisch verschillende groepen mensen een taboe rust. Zoals bekend is taboe verwant aan fobie. De angst tegen een dergelijk onderzoek is volkomen irrationeel. Als eruit zou komen dat Arabieren of joden intelligenter zijn dan Duitsers, wat dan nog? Het zegt weinig over de intelligentie van mijnheer Sarrazin of van Angela Merkel. Die blijft hetzelfde en in casu even hoog.

Ik vermoed dat Sarrazin iets gezegd of bedoeld heeft over de vermoedelijke intelligentie van bepaalde andere etnische groepen, met behoorlijk wat slagen om de arm, maar het merendeel van de journalisten pikt zoiets nu eenmaal niet op.

Wat zeker waar is overigens, is dat mensen uit het Riftgebergte of uit Oost Anatolië hun culturele achtergrond tegen hebben. Maar dat zegt weinig over hun genetisch aanleg. Het zegt wel iets over de gevolgen van het handhaven van een multiculturele samenleving zoals die nu in Duitsland of Nederland bestaat. Er is iets mis met aparte wijken voor allochtonen, waarin de talen uit de landen van oorsprong worden gesproken en de voorvaderlijke mores worden gehandhaafd.

Dat leidt tot maatschappelijke achterstanden en tot onnodige etnische spanningen. Wie zich daartegen keert heeft groot gelijk. Misschien dat Sarrazin de  discussie daarover wilde aanwakkeren.

Maar hoe dan ook, om met zijn allen over hem heen te vallen dat slaat nergens op. Foei dus mevrouw Merkel!
Politiek was het wel begrijpelijk natuurlijk, want zij heeft ook te maken met de taboes van haar landgenoten. Het was wel duidelijk dat na de prijsuitreiking aan Westergaard er even tegengas gegeven moest worden. De Duitse imams hadden bezwaren tegen Westergaard, want de cartoons waren beledigend geweest. En het geweld tegen Westergaard en de Deense ambassades in moslimlanden was fout, zoals ze ook al eerder hadden gezegd, maar…

Persoonlijk vind ik het sneu dat geen imam een veroordeling van geweld tegen antimoslims over zijn lippen kan krijgen zonder zo’n ‘maar’ erbij.

Sarrazin had iets gezegd over de intelligentie van joden. Joden en erfelijkheid is een heikel onderwerp in Duitsland, maar dat de Duitse joden veel meer dan hun aandeel in de bevolking zou doen vermoeden Nobelprijswinnaars, grote kunstenaars, artsen, advocaten, financiers e.t.q. hebben geleverd in de periode voor de nazitijd, staat wel vast. Ook dat ze dat in Amerika tegenwoordig nog steeds doen.

Wat de oorzaak daarvan is staat helemaal niet vast, maar ik moet toegeven, het heeft mij altijd net zo geïntrigeerd als het kennelijk Dr. Sarrazin doet. Dat het politiek correcte deel van Duitsland daar aanstoot aan neemt zegt meer over de Duitse naoorlogse cultuur dan over de arme Sarrazin.

De vervolging van die man is zo’n hype die niet gebaseerd is op wat hij gezegd of geschreven heeft maar op wat mensen uit de derde hand vernomen hebben dat hij gezegd of geschreven zou hebben. De man is geen domoor of racist. Wie met zoveel geweld over hem heen valt, zou in elk geval de moeite moeten nemen om eerst dat boek te lezen. Het gedichtje dat onder dit stukje staat, daarvan opperde Sarrazin in een TV debat dat over een generatie of wat geen inwoner van Duitsland het meer zou kunnen declameren. Het is van Goethe en vroeger leerde men het op het Gymnasium. Wat bleek: niemand van de aanwezigen kon het nog opzeggen, ook Sarrazin niet, maar die kwam wel het verst van alle aanwezigen.

Über allen Gipfeln
Ist Ruh,
In allen Wipfeln
Spürest du
Kaum einen Hauch;
Die Vögelein schweigen in Walde. .
Warte nur, bald
Ruhest du auch.

---

1. Ernst Nolte heeft een boek gewijd aan alle theorieën die er bestaan over het fascisme, dat is uitegegeven bij Kiepenheuer & Witsch in Keulen (neue wissenschaftliche Bibliothek no 21). Maar hij komt er niet helemaal uit met zijn definitie. Ook wie afziet van een theoretische benadering en het historische fenomeen fascisme in Italië beschrijft komt niet tot een eenduidig begrip. Daarvoor is er in de beweging en haar leider Mussolini te veel veranderd in de loop der jaren. Het anti-marxistische kenmerk is gebleven, net als een vorm van organische staatsgedachte, zoals die h.t.l. gepropageerd werd door Edward Brongersma. De communisten hebben van het begrip fascist een alternatief voor anticommunist gemaakt. De begrippenparen communistisch-fascistisch en goed-slecht lopen in deze opvatting tot op grote hoogte parallel.
2. Alex Schmid noemt in zijn basiswerk over politiek terrorisme – Political terrorism: a new guide to actors, authors, concepts, data bases, theories, and literature. Amsterdam: North Holland, Transaction Books, 1988.- 22 elementen die in definities voorkomen , maar die niet in iedere afzonderlijke daad van terrorisme behoeven terug te keren:
   1. geweld
   2. politiek
   3. angst, terreur
   4. dreiging
   5. psychologische effecten en reacties
   6. slachtoffers vallen niet samen met te bestrijden tegenstander
   7. doelgerichte actie
   8. strijdmethode
   9. in strijd met geldende regels
   10. dwang, afpersing, afdwingen van eisen
   11. publicitair aspect
   12. willekeur jegens slachtoffers
   13. buitenstaanders als slachtoffers
   14. intimidatie
   15. onschuld van slachtoffers
   16. actie niet van individuen maar van groeperingen en organisaties.
   17. de daad heeft een symbolische betekenis, een waarschuwing
   18. onvoorspelbaarheid
   19. clandestiene, geheime karakter
   20. terreurdaden zijn serieel, onderdeel van een campagne
   21. misdadig
   22. eisen worden gesteld aan niet rechtstreeks betrokken partijen.
   Wetenschappelijk allemaal zeker verantwoord maar ik vind het te uitgebreid. Zelf zou ik terrorisme als volgt willen definiëren: Terreur is het gebruik van geweld tegen onschuldige personen of tegen affectieve goederen met het doel degenen die zich met de slachtoffers of met de goederen verbonden voelen angst aan te jagen.
   Het zou te prefereren zijn als mensen zorgvuldiger waren in het gebruik van de termen terrorisme en fascisme want equivalenten van goed en slecht hebben we eigenlijk al in overvloed. Aan dat soort termen is veel minder behoefte dan aan een preciezere omschrijving van de dingen waar we tegen zijn.

---

Dit artikel verscheen eerder op het Blog van Toon Kasdorp