Het Spaanse Hooggerechtshof staat Catalonië meer toe dan de regering-Rajoy had gewenst. Het ging hierbij in de eerste plaats om het recht te praten over afscheiding van Spanje.

Maandag 9 november staat er in het Catalaanse parlement een debat gepland over het recht van de Catalaanse afscheidingspartijen om het startschot te geven voor een onafhankelijkheidsproces. De argumenten van het Hooggerechtshof zijn nog niet bekend, maar de logica gebiedt dat de Catalanen zouden kunnen besluiten dat proces niet te starten, waarmee Spanje een heftig debat bespaard zou blijven. Hoe waarschijnlijk dat is valt nog te bezien, maar zo redeneren juristen nu eenmaal niet.

Desondanks is er veel voor te zeggen om de regering-Rajoy wat in te tomen. De nationale verkiezingen binnenkort pogen Rajoy c.s. ook te transformeren op een stemming over een mogelijke opdeling van Spanje. Dat daarmee de zaak verder op de spits gedreven wordt dan wellicht noodzakelijk begrijpt een kind. Een Pyrrhusoverwinning zou in dat geval in het verschiet liggen: een regering die een meerderheid verkrijgt, maar door haar houding tijdens de verkiezingen een daadwerkelijke afscheiding door Catalonië van Spanje onvermijdelijk maakt.

Dit probleem wordt nog verergerd door de ontwikkelingen in Baskenland, waar de regionale regering een wet in het regioparlement heeft neergelegd die het de burgers toestaat de onafhankelijkheid uit te roepen. Met veel omhaal van woorden impliceert dit dat men via een referendum Spanje zou moeten kunnen verlaten. En als dat de wet is, is het houden van een referendum hierover niet langer tegen te houden. Met de geschiedenis van Baskenland in het achterhoofd is een uitslag dan niet moeilijk te voorspellen. Feit blijft dat de insteek van Baskenland een stuk sluwer is dan die van Catalonië. En daardoor minder provocatief is voor de regering in Madrid.

Dat die regering in Madrid zich maar al te graag provoceren laat, valt ook niet te ontkennen. Zoals genoemd, heeft de regering-Rajoy er een (beperkt) politiek eigenbelang bij, maar het grotere plaatje toont dat Rajoy eigenlijk niet de man is om dit proces in goede banen te leiden.

Een uitstekend voorbeeld hiervan is de laatste manier waarop de regering in Madrid denkt Catalonië onder controle te kunnen krijgen: door de geldkraan dicht te draaien. De regio is in toenemende mate afhankelijk van de 0%-leningen, de Fondo de Liquidez Autonomico (FLA), die zij van de Madrileense regering krijgt. Spanje’s minister van financiën Cristobal Montoro:

“Until now, the public services of Catalonia and other parts of Spain in this fiscal crisis have not been able to finance themselves without the State, which is precisely there for that reason: to finance public services. What it is not there for is to finance the separatist designs of any regional government.”

Dat klinkt heel dapper en definitief, tot je beseffen gaat dat 20% van het Spaanse BNP wordt verdiend in Catalonië. Evenals dat een buitenproportioneel deel van de belastinginkomsten afkomstig is uit de regio. En in Catalonië is de lokale overheid alleen voor de vergoedingen van medicijnen 300 miljoen euro achter. Catalonië heeft afgelopen jaren al 1,9 miljard euro aan rente betaald op de toen nog niet rentevrije leningen – geld dat eigenlijk direct en veel goedkoper uit eigen belastingheffing had kunnen worden gefinancierd. In plaats daarvan neemt Madrid er nu haar deel van.

En dat dat deel voor Rajoy c.s. een noodzaak zijn, kwam deze week nog eens boven tafel bij de economische prognoses der EU: de verwachte groei van Spanje was eigenlijk te laag om aan de eisen voor een gezond herstel te voldoen. En dan gaan ze vanuit Madrid ook nog eens proberen Catalonië financieel te knechten. Dat kan eigenlijk niet goed gaan.