De zaak van de in het UK vergiftigde spion en zijn dochter in Salisbury (UK) begint steeds engere vormen aan te nemen. Een half uurtje Newsnight deed me gisteren huiveren.

Wie nog twijfelt aan de intenties van de warhawks in het westen hoefde alleen gisteravond maar te kijken naar de uitzending van het Britse Newsnight op de BBC.
Niet alleen was de keuze van de gasten op dit onderwerp hoogst omineus, maar de toonzetting was dat zo mogelijk nog meer. Dat een programma als Newsnight over het algemeen veel relevante feiten levert,  die zij vervolgens weigeren te benoemen in een ander kader dan het gekozen frame is interessant. Maar wel degelijk behulpzaam voor wie zich een beeld wil vormen van wat hier gaande is. Laat ik hier een kort exposé geven van de feiten, de minder benadrukte feiten en kort bediscussiëren hoe ik vind dat er met zevenmijlslaarzen over zaken heen wordt gestapt. Die spin die er aan gegeven wordt kunt u overigens bij de NOS.nl terug vinden als feitelijke berichtgeving.

Feiten
Tijdens het weekend van 3 maart zijn een overgelopen Russische spion en zijn dochter tijdens een etentje in Salisbury vergiftigd met zenuwgas. Pas na het etentje werden ze in een park (zeer vermoedelijk op weg naar hun auto) onwel. Ze worden door voorbijgangers aangetroffen en vervolgens met een ambulance naar een ziekenhuis vervoerd. Ze leven nog, hun toestand is stabiel, maar ze zijn gezien de manier van politie-onderzoek (bewegingen van hun auto vóór het etentje) kennelijk nog niet aanspreekbaar.

Pas na een week begon men zich te realiseren dat hier een zenuwgas was gebruikt, en werd groot alarm geslagen. Enige omstanders zijn met lichtere symptomen opgenomen, en een agent die het zwaarder te pakken had is al aan de beterende hand, zo werd gisteravond gemeld.

Het zenuwgas is van Russische makelij, nog uit de tijd van de Sovjet-Unie en de Koude Oorlog. Dat, gevoegd bij het feit dat Rusland er eerder geen been in heeft gezien enige (politieke) tegenstanders in het westen uit de weg te ruimen, geeft de regering-May het gevoel hier met volle kracht in te moeten gaan. Handicap is dat de sancties die de EU al tegen Rusland heeft afgekondigd, een directe proportionele manier van handelen in de weg staan – die zijn allemaal al actief.

Een tweede handicap is dat Rusland formeel en expliciet alle betrokkenheid ontkent. Gisteren stelde de Britse regering een ultimatum aan Rusland om voor middernacht (afgelopen nacht) opening van zaken te geven op straffe van het afkondigen van sancties. De vrijwel directe Russische reactie kwam er op neer dat Rusland op gelijke voet zou reageren. Het Britse ultimatum is in lijn met deze opstelling volledig genegeerd.

Gisteren is ook een tweede Russische opponent van Putin/dissident dood gevonden in een Londense voorstad.

Minder bekende of benadrukte feiten
Rusland heeft direct nadat de Britse regering aanklopte over die zenuwgasvergiftiging gevraagd om monsters om die zelf te kunnen onderzoeken. Volgens de normale conventies is dat gebruikelijk, maar de Britse regering lijkt al op voorhand volledig overtuigd van de schuld van Rusland. Of zij dit slechts heeft nagelaten of weigert is onduidelijk.

Dat stelt het uitgevaardigde ultimatum in een vreemd daglicht, aangezien het neerkomt op een eis tot erkenning van de vermoedens. Na de categorische ontkenning door Rusland eerder is dat op zijn best bevreemdend, maar als het UK vanmiddag voldoende bewijzen heeft is dat redelijker dan het me nu toeschijnt. Desalniettemin, de officiële Russische positie, zoals door minister van Buitenlandse Zaken Lavrov is geformuleerd stelt dat men wil onderzoeken waarvan men beschuldigd wordt. Dit behoort tot de normale diplomatieke conventies. De Russische ambassade voegde daar gisteren nog spontaan aan toe, dat kleine landen niet zo tekeer dienen te gaan tegen een grote kernmacht. Tactloos, maar tekenend voor de groeiende irritatie onder de Russen.

Rusland schijnt ook te hebben medegedeeld dat de tijdens de Koude Oorlog geproduceerde voorraden van het betreffende middel na 1989 zijn vernietigd. Na de chaos van de Jeltsin-jaren – tijdens welke men naar het schijnt van enige kernbommen soms tijdelijk niet wist waar ze zich bevonden – zijn verdwenen capsules van een dergelijk zenuwgas minder opzienbarend. Dit is an sich een minder waarschijnlijk scenario, maar verre van uitgesloten.

De tweede dode Rus die in een Londense voorstad gevonden is, is een 68-jarige over wiens dood men nog niets te melden heeft dan zijn overlijden, en dat het verdacht is dat hij juist nú kwam te overlijden. Er is nog politie-onderzoek gaande, maar niet op een schaal of met dezelfde voorzorgsmaatregelen als met de vergiftigingszaak in Salisbury.

De Britse politie heeft nog geen schim van een idee hoe het zenuwgas in Salisbury is toegediend, door wie of met wat. Dat maakt het aanwijzen van schuldigen veel te prematuur.

De discussie
Premier May is echt boven op deze zaak gesprongen, op een manier die de openbare feiten nog niet rechtvaardigen. Dat men niet alles al bekend heeft gemaakt wil ik best aannemen, maar de huidige feiten zouden meer voorzichtigheid moeten vereisen. Maar premier May staat onder druk door de Brexit-onderhandelingen, en haar politieke positie is extreem zwak. Daar werd gisteravond bij Newsnight prompt op ingespeeld door warhawk Anne Applebaum, die stelde dat het UK in tijden als deze beter binnen dan buiten EU-verband zou opereren. Zie de link voor haar achtergrond, dubieuze credentials en rabiate wijze van debatteren.

Het ultimatum om opheldering is zodanig gesteld en op een zodanig tijdstip gegeven dat dit niet anders kan worden opgevat dan als een eis tot een bekentenis. De bewoordingen hebben een hardheid die in 1914 eerder tot oorlog hadden geleid dan het begin van de vijandelijkheden in augustus van dat jaar. De Britse aankondiging van overleg met bondgenoten wijst in diezelfde richting. President Trump zei gisteravond desgevraagd (door de Amerikaanse pers) zijn steun aan het UK toe. Hij hield wel een kleine slag om de arm over de Britse bewijzen, waarvan hij zei te verwachten dat die overtuigend zouden zijn – hetgeen ik werkelijk hoop. Voorlopig beoordeel ik die als te mager, teveel gebaseerd op waarschijnlijkheid. Door krachtig leiderschap te tonen kan May wellicht haar binnenlandse politieke positie in het UK verbeteren, maar dat zou geen oorlog(sdreiging) waard mogen zijn. Desalniettemin is dat waarop we af lijken te koersen.

Ik zou graag wat meer rust en bewijzen zien. De voortgaande demonisering van Rusland wordt volstrekt onvoldoende onderbouwd, maar desondanks zitten we nu in een situatie die werkelijk tot oorlog zou kunnen leiden.